Νέα εποχή για την Κύπρο, με τη Λευκωσία να ολοκληρώνει σήμερα με επιτυχία το τριετές πρόγραμμα οικονομικής διάσωσης, ύψους δέκα δισ. ευρώ, που είχε λάβει από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (ESM), αφήνοντας πίσω της την εποχή του μνημονίου και της σκληρής λιτότητας -μετά την Ιρλανδία και την Πορτογαλία- ατενίζοντας όμως ένα μέλλον με αρκετές προκλήσεις, όπως το «αγκάθι» των επισφαλών δανείων, αλλά και τον κίνδυνο να βρεθούν τα κυπριακά ομόλογα εκτός του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης που εφαρμόζει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Η Κύπρος εξέρχεται του προγράμματος διάσωσης έχοντας χρησιμοποιήσει το 70% του διαθέσιμου ποσού των δέκα δισ. ευρώ, με τον ESM να έχει εκταμιεύσει συνολικά 6,3 δισ. ευρώ και τη Λευκωσία να έχει λάβει περίπου ένα δισ. ευρώ δάνεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, με τις κυπριακές αρχές να μην κάνουν χρήση του υπόλοιπου ποσού των 2,7 δισ. ευρώ, όπως δήλωσε ο Κλάους Ρέγκλινγκ, γενικός διευθυντής του ESM. «Το δημοσιονομικό έλλειμμα της Κύπρου σχεδόν εξαλείφθηκε, ο κυπριακός τραπεζικός τομέας εξυγιάνθηκε και η ανταγωνιστικότητα της κυπριακής οικονομίας αποκαταστάθηκε» επισήμανε ο επικεφαλής του ESM, αποδίδοντας εύσημα στην κυβέρνηση της Λευκωσίας, αλλά και στον κυπριακό λαό για τις προσπάθειες.
«Συγχαίρω την κυβέρνηση και τον λαό της Κύπρου για τα επιτεύγματά τους στη διάρκεια της τελευταίας τριετίας. Η χώρα κατάφερε να αποκαταστήσει την οικονομική ανάπτυξη και να τακτοποιήσει τα δημόσια οικονομικά με ρυθμούς ταχύτερους του αναμενομένου. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας της Κύπρου -που ήταν και η βασική «πηγή» της κρίσης- αναδιαρθρώθηκε, ανακεφαλαιοποιήθηκε και συρρικνώθηκε σε μέγεθος, ενώ εκσυγχρονίστηκε και το εποπτικό πλαίσιο. Η χώρα κατάφερε να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών και επέστρεψε στην αγορά ομολόγων, όπου συνεχίζει να αναχρηματοδοτεί το χρέος της με βιώσιμα επιτόκια» ανέφερε ο κ. Ρέγκλινγκ.
Ο επικεφαλής του ESM κατέστησε όμως σαφές ότι το τέλος του προγράμματος δεν σημαίνει και το τέλος των μεταρρυθμίσεων για την Κύπρο. «Χρειάζονται περισσότερες προσπάθειες για την αντιμετώπιση των επισφαλών δανείων… Το σημαντικότερο ζήτημα για την Κύπρο είναι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια του τραπεζικού τομέα, καθώς η αναλογία τους στο συνολικό δανειακό χαρτοφυλάκιο είναι η υψηλότερη στην Ευρώπη» σημείωσε ο κ. Ρέγκλινγκ ενώ κάλεσε τη Λευκωσία να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και να διατηρήσει τη δημοσιονομική πειθαρχία.
Το επόμενο «στοίχημα» για την Κύπρο αποτελεί η «ψήφος» εμπιστοσύνης από τους οίκους αξιολόγησης, ώστε να επιστρέψουν τα κυπριακά κρατικά ομόλογα σε βαθμίδα investment-grade και να είναι επιλέξιμα για αγορές από την ΕΚΤ.
Η έξοδος από το μνημόνιο εγκυμονεί τον κίνδυνο να βρεθούν τα κυπριακά κρατικά ομόλογα εκτός του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, λόγω της χαμηλής πιστοληπτικής τους αξιολόγησης. Η ΕΚΤ είχε εφαρμόσει ειδική εξαίρεση (waiver), αγοράζοντας κυπριακά ομόλογα για όσο διάστημα η Λευκωσία ήταν σε πρόγραμμα στήριξης. Με τη λήξη του προγράμματος, όμως, η Κύπρος κινδυνεύει να βρεθεί εκτός της «ομπρέλας» της ΕΚΤ.
Αξίζει να θυμηθούμε σε αυτό το σημείο πώς οδηγήθηκε η Κύπρος στο σχέδιο διάσωσης και τι μέτρα χρειάστηκε να λάβει.
Γιατί χρειάστηκε βοήθεια η Κύπρος;
Η υιοθέτηση του ευρώ οδήγησε σε ταχύτατη ανάπτυξη του τραπεζικού τομέα της χώρας, ο οποίος κατά τις ημέρες της «δόξας» του, το 2009, ήταν εννέα φορές μεγαλύτερος από το ΑΕΠ της κυπριακής οικονομίας. Η έκθεση των κυπριακών τραπεζών σε ελληνικά ομόλογα, η αύξηση των επισφαλών δανείων, αλλά και οι «φτωχές» επιδόσεις διαχείρισης ρίσκου έθεσαν το τραπεζικό σύστημα υπό πίεση. Παράλληλα η χώρα άρχισε να βλέπει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της να πλήττεται και το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών να αυξάνεται αισθητά, με αποτέλεσμα να χάσει την πρόσβαση στις αγορές. Το τελειωτικό χτύπημα έδωσε η καταστροφική έκρηξη στη Ναυτική Βάση «Ευάγγελος Φλωράκης» τον Ιούλιο του 2011.
Ποιο ήταν το ύψος του δανείου;
Το σχέδιο στήριξης που συμφωνήθηκε το Μάρτιο του 2013 ήταν 10 δισ. ευρώ. Χάρη, ωστόσο, στην ταχύτερη των προσδοκιών ανάκαμψη της οικονομίας, τη συμμετοχή των ιδιωτών στην ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και την επιστροφή στις αγορές, η Κύπρος χρησιμοποίησε μόνο τα 7,3 δισ. ευρώ.
Ποια μέτρα επιβλήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος;
Η Κύπρος αναγκάστηκε σε μία δραστική αναδιάρθρωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και συρρίκνωσή του κατά περίπου 50%, προκειμένου να λάβει τη στήριξη. Παράλληλα προέβη σε μείωση των δημόσιων δαπανών και έθεσε σε εφαρμογή διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της. Απέφυγε την αύξηση της φορολογίας.
Πώς ανταποκρίθηκε η οικονομία
Υστερα από τρία χρόνια ύφεσης η κυπριακή οικονομία επέστρεψε το 2015 σε ανάπτυξη, με ρυθμούς 1,6%. Φέτος το ΑΕΠ της προβλέπεται να μεγεθυνθεί κατά 1,5% και το 2017 κατά 2%. Το δημοσιονομικό έλλειμμα συρρικνώθηκε πέρυσι στο 1% από περίπου 6% το 2012, ενώ η Κύπρος έχει επιστρέψει για δανεισμό στις αγορές από τον Ιούνιο του 2014, όταν και εξέδωσε πενταετές ομόλογο με επιτόκιο 4,85%. Να σημειωθεί ότι έως και το 2013 η απόδοση των κυπριακών πενταετών ομολόγων ήταν σχεδόν 14%.
Πότε πρέπει να αποπληρωθούν τα δάνεια;
Η Κύπρος θα πρέπει να αποπληρώσει τα δάνεια του ESM από το 2025 έως το 2031. Ο Μηχανισμός θα συνεχίσει να παρακολουθεί τις εξελίξεις στην κυπριακή οικονομία, ώστε να διασφαλίσει την έγκαιρη επιστροφή των κεφαλαίων. Μεταξύ άλλων έχει προβλεφθεί ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης στη βάση του οποίου ο ESM θα εντοπίζει κινδύνους και θα συστήνει διορθωτικές κινήσεις.
