Τις πέντε βασικές προκλήσεις των τραπεζών περιγράφει άρθρο που δημοσιεύεται στο δεύτερο τεύχος της επιθεώρησης «Οικονομία και Αγορές» της Eurobank, λαμβάνοντας υπόψιν ότι προϋπόθεση για την επιστροφή της ανάκαμψης είναι, μεταξύ άλλων, ικανότητα των ελληνικών τραπεζών να παρέχουν την αναγκαία χρηματοδότηση για την υποστήριξη της αναπτυξιακής διαδικασίας.
Αναλυτικότερα, οι ελληνικές τράπεζες θα αντιμετωπίσουν πέντε βασικές προκλήσεις οι οποίες, όχι μόνο επηρεάζουν σημαντικά την ικανότητά τους να επιτύχουν βελτιούμενη κερδοφορία και να αναπτυχθούν, αλλά επίσης επιδρούν σοβαρά στις στρατηγικές αποφάσεις, στις προτεραιότητες, στα λειτουργικά και επιχειρηματικά τους μοντέλα, στην αρχιτεκτονική δομή και στη διαχείριση των κινδύνων. Οι ανωτέρω προκλήσεις, καθώς και οι προτάσεις αντιμετώπισης τους συνοψίζονται στα εξής:
1) Την αποκατάσταση κανονικών συνθηκών ρευστότητας στην Ελληνική αγορά, με τη σημαντική επιστροφή των καταθέσεων και την ανάκτηση της πρόσβασης των τραπεζών στις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Αυτό αποτελεί πρωτίστως πολιτικό ζήτημα, στο βαθμό που κυρίως εξαρτάται από την ικανότητα της Ελληνικής κυβέρνησης να πείσει τις διεθνείς αγορές και τους επενδυτές/αποταμιευτές, ότι σκοπεύει να τηρήσει τις δεσμεύσεις της για την εφαρμογή του τρίτου προγράμματος προσαρμογής και να υλοποιήσει τις αναγκαίες οικονομικές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις, που θ’ αποκαθιστούν τη δημοσιονομική σταθερότητα, θα δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για επενδύσεις και ανάπτυξη και θα διαμορφώνουν ομαλές συνθήκες στο χρηματοπιστωτικό τομέα και τις αγορές. Εάν επιτευχθεί η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην Ελληνική οικονομία και τις προοπτικές της και διαμορφωθεί φιλικό επιχειρηματικό κλίμα, συνθήκες απαραίτητες για την οικονομική ανάκαμψη, θα διευκολυνθεί η μείωση των επιτοκίων και των υψηλών prim κινδύνου που πληρώνει σήμερα η χώρα για άντληση κεφαλαίων – με και χωρίς εξασφαλίσεις – από τις διεθνείς αγορές, καθώς και η επιστροφή στις Ελληνικές τράπεζες μεγάλου ύψους αποταμιεύσεων, αποθησαυρισμένων σήμερα σε τραπεζογραμμάτια (€ 47 δις σε κυκλοφορία σήμερα) και σε άλλες μορφές καταθέσεων και επενδύσεων που διέρρευσαν στο εξωτερικό (συνολικά από την αρχή της κρίσης, η χώρα έχει απωλέσει € 124 δις καταθέσεις, το 45% του συνόλου από το ψηλότερο σημείο). Εκτιμάται ότι, με την πλήρη αποκατάσταση ομαλών συνθηκών και αναπτυξιακών προοπτικών στην οικονομία και τις αγορές και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στις προοπτικές της Ελληνικής οικονομίας, € 25 δις καταθέσεις θα μπορούσαν να επιστρέψουν στο τραπεζικό σύστημα, σε περίοδο 18-24 μηνών.
2) Την αποτελεσματική διαχείριση και τη σημαντική μείωση του σημαντικού ύψους των επισφαλών δανείων: η πρόκληση για τις Ελληνικές τράπεζες σήμερα δεν είναι η επάρκεια των κεφαλαίων (η οποία υπάρχει), αλλά η δέσμευση και η ικανότητα των Ελληνικών τραπεζών να υλοποιήσουν με αποφασιστικότητα και σχέδιο την αποτελεσματική διαχείριση των προβληματικών δανείων και να μειώσουν σημαντικά τα υπόλοιπα (€115 δις το ύψος των προβληματικών δανείων σήμερα με βάση τον ορισμό ΝΡΕ σε επίπεδο ομίλων). Μία τέτοια στρατηγική πρέπει να συνοδεύεται από ένα εμπεριστατωμένο επιχειρησιακό σχέδιο και το κατάλληλο πτωχευτικό δίκαιο και θεσμικό πλαίσιο αναδιάρθρωσης επιχειρήσεων και νοικοκυριών, με σκοπό την αποτελεσματική χρήση του σημαντικού αποθέματος των προβλέψεων που έχει συσσωρευτεί (€ 58 δις) για κάλυψη των επισφαλών δανείων, καθώς και των σημαντικών εμπραγμάτων εξασφαλίσεων, που φέρουν τα παραπάνω δάνεια, έτσι ώστε να εξυγιανθούν τα χαρτοφυλάκια των προβληματικών δανείων (60% με 65% του συνόλου του χαρτοφυλακίου των προβληματικών δανείων είναι καλυμμένο με εμπράγματες εξασφαλίσεις, κυρίως ακίνητα).
Κρίσιμο για τη μείωση του ύψους των προβληματικών δανείων είναι η επιστροφή της χώρας σε σταθερούς ρυθμούς ανάπτυξης, η αποκλιμάκωση των επιτοκίων με την αποκατάσταση κανονικών συνθηκών ρευστότητας, η απρόσκοπτη πρόσβαση στις διεθνείς αγορές και η διαμόρφωση θετικού οικονομικού και επενδυτικού κλίματος. Καθυστέρηση στην αποτελεσματική μείωση του ύψους των επισφαλών δανείων θα δημιουργήσει πιθανά σοβαρά προβλήματα στις τράπεζες και την Ελληνική οικονομία και θα καθυστερήσει την οριστική έξοδο από την κρίση.
Η διαχείριση των προβληματικών δανείων θα πρέπει να γίνει κατά τρόπο που δεν θα ευνοεί τους στρατηγικούς κακοπληρωτές, δεν θα δημιουργεί πτωχευμένες επιχειρήσεις και πλούσιους μετόχους, θα υποχρεώσει τους παλαιούς μετόχους να συμμετέχουν έμπρακτα στην εξυγίανση των επιχειρήσεών τους, αν θέλουν να έχουν άποψη και ρόλο. Επιπλέον, δεν θα επιρρίπτει συστηματικά τα βάρη της εξυγίανσης των προβληματικών δανείων στους υγιείς χρηματοδοτούμενους, δεν θα νοθεύει τον ανταγωνισμό διατηρώντας εν ζωή μη βιώσιμες επιχειρήσεις και θα λαμβάνει πρόνοιες για τους εργαζόμενους στις προβληματικές επιχειρήσεις, που δεν έχουν καμία ευθύνη για την κρίση που καλούνται να αντιμετωπίσουν. Οφείλουμε να χρησιμοποιήσουμε όλες τις τεχνικές και τα διαθέσιμα μέσα, συμπεριλαμβανομένων της επιλεκτικής πώλησης προβληματικών δανείων, της μερικής ή ολικής διαγραφής μη εισπράξιμων απαιτήσεων, της απομείωσης απαιτήσεων ώστε να καταστούν οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά βιώσιμα και της ανάθεσης σε εξειδικευμένους οίκους της διαχείρισής τους, με στόχο την οριστική εξυγίανση των χαρτοφυλακίων μη εξυπηρετούμενων δανείων επιχειρήσεων και νοικοκυριών.
3) Τη μείωση του ρόλου και της ανάμιξης του επίσημου τομέα και του κράτους στη διακυβέρνηση των συστημικών τραπεζών, η οποία προέκυψε ως συνεπακόλουθο της σημαντικής κρατικής βοήθειας που έχουν λάβει οι τράπεζες τα χρόνια της κρίσης. Οι σχετικοί περιορισμοί δυσκολεύουν την αποτελεσματική διοίκηση και περιορίζουν την ανάπτυξη των εργασιών εν γένει. Η αποκατάσταση κλίματος εμπιστοσύνης και προοπτικής στην Ελληνική οικονομία, η απρόσκοπτη πρόσβαση στις διεθνείς κεφαλαιαγορές και ο επαναπατρισμός των καταθέσεων, θα συμβάλουν στην επίσπευση της άρσης των κρατικών παρεμβάσεων στη διαχείριση των τραπεζών, διότι επιταχύνουν την αποπληρωμή κεφαλαίων και ρευστότητας που έχουν λάβει οι τελευταίες με κρατική βοήθεια. Επιπλέον, οι τράπεζες καλούνται να υλοποιήσουν μέχρι το 2018 τα σχέδια εξυγίανσης και αναδιάρθρωσης που έχουν συμφωνήσει με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού και το Ελληνικό Δημόσιο.
4) Την αποτελεσματική προσαρμογή σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο ευρωπαϊκό τραπεζικό περιβάλλον: το τραπεζικό τοπίο στην Ευρώπη μετασχηματίζεται ραγδαία, κυρίως λόγω της εισαγωγής του νέου, αυστηρότερου και διευρυμένου κανονιστικού πλαισίου, την καθοριστική επίδραση των νέων τεχνολογιών και την ένταση του ανταγωνισμού από μη τραπεζικούς χρηματοδοτικούς φορείς και τις διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίων. Αυτές οι παράμετροι επιδρούν ήδη στις στρατηγικές αποφάσεις, τις προτεραιότητες, την ανάπτυξη των εργασιών, τα λειτουργικά μοντέλα και τον προγραμματισμό των Ελληνικών τραπεζών. Οι τράπεζες δεν θα πρέπει να παραμείνουν αδρανείς ή να υποτιμήσουν τη σοβαρότητα των νέων διεθνών προκλήσεων, τάσεων και αλλαγών, αντιθέτως θα πρέπει να μετασχηματιστούν με σχέδιο, χρονοδιάγραμμα και προτεραιότητες, έτσι ώστε να προσαρμοστούν και να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τις προκλήσεις στο νέο διεθνές τραπεζικό περιβάλλον, ως συνθήκη επιβίωσης.
5) Την αποκατάσταση θετικών ρυθμών πιστωτικής επέκτασης και ανάπτυξης των τραπεζικών εργασιών, με την ενίσχυση της ζήτησης για πιστώσεις, που είναι σήμερα εξαιρετικά υποτονική και μεταβάλλεται με αρνητικούς ρυθμούς, λόγω των συνθηκών ύφεσης στην οικονομία και τις αβεβαιότητες στις αγορές, που συνδέεται με την επιστροφή της χώρας σε αναπτυξιακή τροχιά, την αποκλιμάκωση των επιτοκίων και τη βελτίωση των προσδοκιών και του οικονομικού κλίματος.
Σημειώνεται ότι το άρθρο έγραψε ο Προέδρος του Ομίλου της Eurobank και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιά Νικόλαος Καραμούζης. Την επιμέλεια της έκδοσης έχει ο Αναπληρωτής Επικεφαλής Οικονομολόγος Δρ. Τάσος Αναστασάτος.
