«Τόνοι παράνομων σκευασμάτων περνούν ανεξέλεγκτα από τα σύνορα». «Γίνονται έλεγχοι σε συνεργασία με τελωνεία, αστυνομία και ΣΔΟΕ». «Η μαφία των παράνομων εισαγωγών στα φυτοφάρμακα είναι πολύ ισχυρή κι όλοι σιωπούν». Γεωπόνοι, έμποροι γεωργικών φαρμάκων, αγρότες, επιστήμονες, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και μεγάλες εταιρίες της αγοράς, ερίζουν για τον τρόπο που λειτουργεί ή δε λειτουργεί το σύστημα ελέγχου των φυτοφαρμάκων. Από την αντιπαράθεση και τις καθυστερήσεις στην εφαρμογή του νόμου, επωφελούνται πρώτοι οι παράνομοι προμηθευτές που κάνουν χρυσές δουλειές, βασιζόμενοι τόσο στην αδυναμία του ελεγκτικού μηχανισμού, όσο και στην άγνοια μεγάλου μέρους των παραγωγών.
Ρεπορτάζ: Ηλέκτρα-Αθηνά Αντωνιάδου
Ενώ η ηλεκτρονική συνταγογράφηση στα φυτοφάρμακα δεν έχει εφαρμοστεί ακόμη, δύο χρόνια μετά την ψήφιση του σχετικού νόμου, σε εξέλιξη βρίσκεται η έκδοση πιστοποιητικών για την ορθολογική χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Το εν λόγω πιστοποιητικό είναι υποχρεωτικό για όλους τους επαγγελματίες χρήστες, ενώ από τις 14 Δεκεμβρίου η αγορά γεωργικών φαρμάκων απαγορεύεται στους μη κατόχους.
Ωστόσο, πολλοί αγρότες εξακολουθούν να μην τηρούν τα στοιχειώδη μέτρα ασφαλείας για την προστασία της υγείας τους. «Δεδομένου του ότι τα φυτοφάρμακα εισχωρούν στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω της αναπνοής, από το στόμα ή προσροφώνται από το δέρμα, καταλαβαίνετε τι γίνεται όταν οι χρήστες τρώνε στο χώρο που ραντίζουν, καπνίζουν αφού έχουν πιάσει τα εργαλεία ραντίσματος, αμελούν να φορούν έστω γάντια και μπότες προστασίας», επισημαίνει ο καθηγητής του τμήματος Χημείας του Α.Π.Θ. Κώστας Φυτιάνος, ο οποίος έχει ασχοληθεί με το θέμα των κινδύνων στην υγεία από τα φυτοφάρμακα επί σειρά ετών, έχοντας πραγματοποιήσει επιδημιολογική έρευνα στους αγρότες, όπως και αναλύσεις στα ραντισμένα φρούτα που κυκλοφορούν στην αγορά.
Άγνοια για τους κινδύνους και δυσπιστία για τα νέα σκεύασματα από αγρότες
Είναι αλήθεια. Όσα πιστοποιητικά ορθής χρήσης φυτοφαρμάκων και να αποκτήσουν, κάποιοι αγρότες απλά δε λαμβάνουν προληπτικά μέτρα κατά το ράντισμα. «Ποια γάντια; Πολλές φορές ανοίγω το μπουκάλι με το στόμα, την ώρα που ραντίζω», αναφέρει ένας από αυτούς. «Ο τάδε τις προάλλες δε φορούσε ούτε καπέλο, ράντιζε εντελώς χύμα. Πού πας έτσι; – τον ρωτούσα. Δεν άκουγε τίποτα…», σημειώνει άλλος αγρότης, αναφερόμενος σε επικίνδυνο φυτοφάρμακο για το ράντισμα ελιάς. Γιατί δε χρησιμοποιούν τα μέσα προστασίας; Από καθαρή αμέλεια, υποβάθμιση του κινδύνου, εξοικονόμηση χρόνου. Γενικά η νοοτροπία μέρους των αγροτών συνοψίζεται στο εξής: «Εδώ κοιτάμε να βγάλουμε τη χρονιά. Αν είναι να πεθάνουμε από πείνα, προτιμούμε να πεθάνουμε από τα ραντίσματα».
Όσον αφορά τον κίνδυνο ασθενειών και δη, εμφάνισης καρκίνου από τη χρόνια χρήση, οι αγρότες απαντούν για τους συναδέλφους τους: «Πολλοί λένε: ‘Σε μένα θα συμβεί;..’» Όλοι γνωρίζουν περιπτώσεις ανθρώπων που νόσησαν, κυρίως την περασμένη δεκαετία. Είναι άλλωστε γνωστό στους επιστήμονες πως πολλά γεωργικά φάρμακα ευθύνονται για μεταλλάξεις σε περιοχές εντατικής γεωργίας, σύμφωνα με κλινικές μελέτες που έχουν συνταχθεί από πανεπιστημιακά νοσοκομεία της χώρας, υπενθυμίζει ο Γρηγόρης Νικολαΐδης, γεωπόνος και πρόεδρος του Γεωπονικού Συλλόγου Μακεδονίας-Θράκης.
Εκτός της άγνοιας για τους κανόνες πρόληψης, υπάρχει και δυσπιστία στα καινούρια σκευάσματα και δοσολογίες που επιβάλλει ο νέος νόμος. «Παλιά, με δυο-τρία ραντίσματα ξεμπέρδευες από ζιζάνια και μύκητες. Σήμερα, χρειάζονται οχτώ!», λέει ένας αγρότης που ασχολείται με την καλλιέργεια ελιάς. «Τα καινούρια είναι σκέτο νερό», συμπληρώνει ένας άλλος, που σπέρνει ρεβύθια και φακές. Δεν είναι τα νέα φυτοφάρμακα πιο αποτελεσματικά; «Και χειρότερης ποιότητας και πιο ακριβά, χώρια που οι πολλοί ψεκασμοί ανεβάζουν το λειτουργικό κόστος», απαντούν οι παραγωγοί που δεν εμπιστεύονται τους επιστήμονες γεωπόνους, οι οποίοι συνιστούν μικρότερες δοσολογίες και πιο συχνές εφαρμογές.
«Άλλο είναι στα χαρτιά, άλλο στο χωράφι. Καλή η θεωρία, αλλά εμείς που δουλεύουμε τους αγρούς είναι που την εφαρμόζουμε στην πράξη και έχουμε την εμπειρία», απαντούν. «Είκοσι χρόνια και μόλις φέτος ήρθε ο γεωπόνος που μου πουλάει τα φυτοφάρμακα στο χωράφι μου, να ελέγξει πρόβλημα στην καλλιέργεια», συμπληρώνει ένας αγρότης, «παρότι του το ζητούσα ανέκαθεν».
Η κρίση φέρνει καλά και κακά νέα στη χρήση των φυτοφαρμάκων από τους αγρότες. ‘Καλά’ με την έννοια του ότι «αλόγιστη χρήση δεν κάνει πλέον κανείς, γιατί το φάρμακο κοστίζει», όπως μας λένε οι ίδιοι. «Κακά, γιατί το παράνομο φυτοφάρμακο είναι μέχρι και τέσσερις φορές φτηνότερο από το νόμιμο». Συνεπώς, στο ποσοστό εκείνων που κατέφευγαν στα παράνομα σκευάσματα για να μειώσουν το κόστος παραγωγής, ενδέχεται να προστεθούν νέοι, που δεν τα βγάζουν πέρα με τα σημερινά οικονομικά δεδομένα.
Τον μέσο αγρότη δεν τον νοιάζει ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στο περιβάλλον από τα φυτοφάρμακα. Όπως κάθε άνθρωπο, τον νοιάζει πώς θα βγάλει λεφτά για να ζήσει. «Αν περάσουν τα νέα μέτρα που συζητούνται για το ασφαλιστικό και το φορολογικό, όπου μπορώ να πουλήσω ‘μαύρα’ θα πουλώ», δηλώνουν ευθαρσώς πολλοί αγρότες. Λογική που εκτείνεται βεβαίως και στα φυτοφάρμακα: «Όπου βρω φτηνό φυτοφάρμακο, θα το αγοράζω».
Αμελητέο το ύψος των προστίμων σε σχέση με το τζίρο του λαθρεμπορίου φυτοφαρμάκων
Το θέμα με τις παράνομες εισαγωγές φυτοφαρμάκων από Τουρκία και Βαλκάνια είναι ευρέως γνωστό. Αμέτρητοι τόνοι περνούν από τα σύνορα και πωλούνται ‘νύχτα’ στους αγρότες. Είναι μια μπίζνα που αφήνει εκατομμύρια ευρώ στη μαφία που την ελέγχει και βολεύει τόσο τους μεσάζοντες, όσο και εκείνους τους γεωπόνους που προτάσσουν το κέρδος. Ο κ. Νικολαΐδης είναι καταιγιστικός: «Οι συνοριακοί έλεγχοι που πραγματοποιούνται είναι υποτυπώδεις και ελάχιστες φορές πιάνεται μεγάλη ποσότητα του παράνομου φορτίου. Υπάρχει μια άτυπη συμφωνία, μια ομερτά των παραγωγών, που τους ενδιαφέρει να βγάλουν τα προς το ζην, με αποτέλεσμα να μη μιλάει κανείς για τις παράνομες δοσοληψίες που γίνονται μέχρι και στην πλατεία του χωριού και τις γνωρίζουν όλοι», αναφέρει.
Τα παράνομα φυτοφάρμακα δεν είναι όλα ίδια. Υπάρχουν εκείνα γνωστών εταιριών που πριν από μερικά χρόνια ήταν νόμιμα στην Ελλάδα, και τώρα είναι νόμιμα στην Τουρκία. Υπάρχουν τα άγνωστης σύνθεσης, που συνήθως είναι και κακής ποιότητας. Υπάρχουν τα κινέζικα. Υπάρχουν τα επώνυμα-«μαϊμού». Ό,τι δεν φέρει ετικέτα με σύνθεση και οδηγίες χρήσης γραμμένες στα ελληνικά θεωρείται παράνομο. Εξίσου διαφέρουν οι επιπτώσεις από τη χρήση των παράνομων σκευασμάτων. Μπορεί κάποιοι αγρότες να επιμένουν στη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητά τους έναντι των νόμιμων, νωπή παραμένει ωστόσο στη μνήμη των αγροτών της δυτικής Θεσσαλονίκης η ζημιά που υπέστησαν χιλιάδες στρέμματα βαμβακιού από μη εγκεκριμένο ζιζανιοκτόνο που χρησιμοποιήθηκε σε παρακείμενη καλλιέργεια ρυζιού και το μετέφερε ο άνεμος.
Τι απαντά το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για όλα αυτά; «Βρισκόμαστε σε στενή συνεργασία με τα τελωνεία, την αστυνομία και το Σ.Δ.Ο.Ε. για την πραγματοποίηση ελέγχων τόσο στα φορτία όσο και στα σημεία πώλησης», δηλώνει ο Διονύσης Βλάχος, γεωπόνος και υπάλληλος του Τμ. Φυτοπροστασίας της Διεύθυνσης Προστασίας Φυτικής Παραγωγής του Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Ο ίδιος αναγνωρίζει ότι η απουσία εντατικών τελωνειακών ελέγχων οφείλεται στην έλλειψη χρημάτων για τα έξοδα οδοιπορικών και τη στελέχωση προσωπικού.
Χαρακτηριστικό είναι το συνολικό ύψος των προστίμων για το έτος 2015 που ανέρχεται σε 222.000 ευρώ, τη στιγμή που ο τζίρος από τα παράνομα σκευάσματα υπολογίζεται σε δεκάδες εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Όσο για τους ελέγχους στα σημεία πώλησης, κάποιοι υπάλληλοι φαίνεται ότι παίρνουν το ρόλο τους πολύ σοβαρά, κόβοντας πρόστιμα για παραβάσεις μικρής σημασίας, αναφέρει ο Χ. Ζ., γεωπόνος και έμπορος γεωργικών φαρμάκων: «Σε συνάδελφο βεβαιώθηκε πρόστιμο 1000 ευρώ, γιατί είχε αφήσει μία κούτα με φάρμακα στο πάτωμα, αντί να τη βάλει σε ράφι από ‘μη εύφλεκτο υλικό’, όπως ορίζει ο νόμος».
«Σε γενικές γραμμές, τα πράγματα είναι σαφώς καλύτερα απ’ ό,τι τα προηγούμενα χρόνια. Ο φόβος εξαιτίας των ελέγχων είναι μεγάλος», διαπιστώνει ο κ. Βλάχος. Ένα από τα λίγα σημεία στα οποία συμφωνούν με το υπουργείο οι αγρότες που μας μίλησαν.
Αντίκτυπο σε βιολογικές καλλιέργειες και εξαγωγές
Το θέμα των φυτοφαρμάκων ‘αγγίζει’ κυριολεκτικά και τις βιολογικές καλλιέργειες. «Ένα χωράφι με βιολογικά προϊόντα δίπλα σε ένα συμβατικής καλλιέργειας λαμβάνει ένα ποσοστό φυτοφαρμάκων της δεύτερης απ’ το χώμα. Και βεβαίως, δεν αποκλείεται η από αέρος μεταφορά χημικών κατά το ράντισμα», εξηγεί ο κ. Φυτιάνος.
Η υπέρβαση των ανώτατων επιτρεπόμενων ορίων στην περιεκτικότητα φυτοφαρμάκων στα ελληνικά προϊόντα – 4-5% των φρούτων που διακινούνται έχουν βρεθεί σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες πάνω από τα όρια – έχει αντίκτυπο και στις ελληνικές εξαγωγές. «Υπάρχουν περιπτώσεις που μάς έχουν γυρίσει ολόκληρες παρτίδες πίσω, από τη Γερμανία και τη Ρωσία. Ειδικά στη Ρωσία, όπου κατευθύνεται σημαντικό μέρος των εξαγωγών μας σε λαχανικά και φρούτα, το πρόβλημα γίνεται εντονότερο, μιας και οι ρωσικές αρχές θέτουν πολύ υψηλά στάνταρ ποιότητας στα ευρωπαϊκά προϊόντα. Αποτέλεσμα, το ελληνικό προϊόν να δυσφημείται και η ελληνική αγορά να χάνει χρήματα», κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ο κ. Νικολαΐδης, συνδέοντας το μέγα θέμα του ελέγχου των φυτοφαρμάκων και με τις επιταγές των δανειστών.
«Υπήρξε στο πρόσφατο παρελθόν πρόταση για να επιτραπεί η πώληση των γεωργικών φαρμάκων στα σούπερ μάρκετ. Καταλαβαίνετε ότι αν περνούσε αυτό το μέτρο, δεδομένης της σημερινής ανεξέλεγκτης κατάστασης, η χρήση των φυτοφαρμάκων θα πολλαπλασιαζόταν. Η πρόταση προέκρινε την εμπορικότητα έναντι της υγείας του γενικού πληθυσμού και δώσαμε μεγάλο αγώνα για να αποσυρθεί», καταλήγει ο κ. Νικολαΐδης.
One thought on “Φυτοφάρμακα: Ο “χορός” των εκατομμυρίων, οι ανεπαρκείς έλεγχοι και οι πρακτικές των αγροτών (Β’ μέρος)”