Η εκτέλεση του σιίτη θρησκευτικού ηγέτη Νιμρ Μπάκερ αλ Νιμρ από τη Σαουδική Αραβία έριξε λάδι στη φωτιά που πάντα σιγοκαίει στη Μέση Ανατολή και διχάζει εδώ και αιώνες τα δύο βασικά δόγματα του Ισλάμ, τους σιίτες και τους σουνίτες. Η Σαουδική Αραβία είναι μια κατά πλειοψηφία σουνιτική χώρα, ενώ το Ιράν αποτελεί το μοναδικό κράτος στον κόσμο στο οποίο το σιιτικό Ισλάμ έχει ανακηρυχθεί ως επίσημη θρησκεία.
Ποιες είναι όμως οι διαφορές τους και πώς ξεκίνησε η διαμάχη μεταξύ τους;
Σχεδόν άμεσα μετά το θάνατο του Μωάμεθ, οι μουσουλμάνοι διχάστηκαν ως προς το θέμα της διαδοχής του θρησκευτικού τους ηγέτη.
Η βασική διαφωνία μεταξύ των δύο κυρίαρχων απόψεων αφορούσε το κατά πόσον ο χαλίφης, δηλαδή ο θρησκευτικός ηγέτης, και άρα ο «διάδοχος» του Μωάμεθ, θα πρέπει να κατάγεται από την οικογένεια του προφήτη ή όχι.
Έτσι, από τη μία βρέθηκαν οι οπαδοί του γαμπρού του Μωάμεθ, ιμάμη Αλή, υποστηρίζοντας πως μόνο οι στενοί συγγενείς του Προφήτη μπορούσαν να τον διαδεχθούν ως ανώτατοι θρησκευτικοί ηγέτες. Ο Αλή ήταν ξάδερφος του Μωάμεθ και σύζυγος της κόρης του Φατίμα και όσοι των ακολούθησαν απέκτησαν το όνομα Σιάτ Αλή, δηλαδή κόμμα του Αλή ή εν συντομία Σιίτες.
Από την άλλη μεριά ωστόσο βρέθηκε η πλειοψηφία των μουσουλμάνων, οι Σουνίτες, οι οποίοι εξέλεξαν ως χαλίφη τον Αμπού Μπακρ, που υπήρξε ένας από τους πρώτους ακολούθους του Προφήτη.
Τον Αμπού Μπακρ διαδέχθηκε ο Ομάρ και αυτόν ακολούθως ο Οσμάν.
Ο Οσμάν ωστόσο δολοφονήθηκε κατά τη διάρκεια προσευχής το 656 μ.Χ. και στη θέση του ανήλθε από την πλευρά των Σιιτών ο Αλή. Η εξέλιξη αυτή αποτέλεσε ουσιαστικά την έναρξη ενός πολέμου μεταξύ των δύο δογμάτων, στον οποίο νικητές ήταν οι Σουνίτες.
Οι Σουνίτες θεωρούν πως μένουν πιστοί στην παράδοση και στο κήρυγμα του Προφήτη Μωάμεθ (σούνα, εξού και σουνίτες) και αποκαλούνται ορθόδοξοι του Ισλάμ.
Η μουσουλμανική θρησκεία έχει ως βασικές αναφορές το Κοράνι αλλά και τις Χαντίθ, δηλαδή τις προφορικές οδηγίες που καθορίζουν τον τρόπο λατρείας και ζωής των πιστών και συντάχθηκαν τον 9ο αιώνα μ.Χ.. Οι Σουνίτες υποστηρίζουν πως αυτοί μένουν πιστοί στις 6 Χαντίθ, ενώ οι Σιίτες αποδέχονται μια διαφορετική εκδοχή τους, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στη διδασκαλία του Αλή και των διαδόχων του.
Οι πέντε βασικοί Πυλώνες του Ισλάμ που γίνονται δεκτοί και από τα δύο δόγματα είναι:
Ομολογία της πίστης (σαθάντα): «Δεν υπάρχει άλλος Θεός από τον Αλλάχ (σσ: δηλαδή το θεό)· ο Μωάμεθ είναι ο προφήτης του».
Προσευχή (σαλάτ): Το τυπικό της λατρείας προβλέπει πέντε προσευχές ημερησίως. Οι πιστοί καλούνται στην προσευχή από τον μουεζίνη. Την προσευχή καθοδηγεί ο ιμάμης. Η βασική λειτουργία γίνεται κάθε Παρασκευή.
Φόρος ελεημοσύνης (ζακάτ, «εξαγνισμός»): Πρόκειται για ένα ποσό που προσφέρει για τους φτωχούς ο κάθε πιστός, μία φορά το χρόνο. Δίνοντάς το, συμβάλλει στον εξαγνισμό της υπόλοιπης περιουσίας του.
Νηστεία (σάουμ): Τον ένατο μήνα του μουσουλμανικού ημερολογίου (Ραμαντάν) απαγορεύεται να τρως, να πίνεις και να καπνίζεις καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Ιερή αποδημία, δηλαδή προσκύνημα στη Μέκκα (χατζ): Κάθε πιστός θα πρέπει μία φορά τουλάχιστον στη ζωή του να επισκεφθεί τους ιερούς τόπους του ισλάμ, «αν μπορεί να αντεπεξέλθει στα έξοδα» και αν μπορεί να εξασφαλίσει την οικογένειά, του κατά τη διάρκεια της απουσίας του.
Οι Σιίτες προσθέτουν σε αυτούς και την τήρηση της διδασκαλία των 12 Ιμάμηδων, με πρώτο τον Αλή και τελευταίο τον Μουχάμεντ Αλ Μάχντι, ο οποίος αναλήφθηκε στον ουρανό και θα επιστρέψει στη γη τιμωρώντας τους ασεβείς και σώζοντας τους ευσεβείς, μετά από έναν τρομερό πόλεμο μεταξύ του καλού και του κακού, όπου το καλό θα επικρατήσει και θα επέλθει η αιώνια ειρήνη σε όλο τον κόσμο.
Στο Ιράν πολλοί είναι αυτοί που θεωρούν τον αγιατολάχ Ρουχολά Χομεϊνί, τον ηγέτη της ιρανικής επανάστασης το 1979, ως τον 13ο ιμάμη.
Οι παραπάνω διαφορετικές προσεγγίσεις έχουν σαν αποτέλεσμα οι Σουνίτες να κατηγορούν τους Σιίτες για θεολογική καινοτομία, μη τήρηση της ορθόδοξης ομολογίας, ειδωλολατρικές πρακτικές, αιρετικές θέσεις και πολυθεϊσμό.
Η συντριπτική πλειοψηφία των μουσουλμάνων που προσεγγίζει πληθυσμό κοντά 1,5 δισεκατομμύρια πιστούς είναι Σουνίτες, ενώ μόλις το 15% των μουσουλμάνων και πληθυσμός κοντά στα 220.000.000 ασπάζονται το σιιτισμό.
Οι περισσότεροι από αυτούς βρίσκονται σε Ιράν, Ιράκ, Αζερμπαϊτζάν, Λίβανο, Τουρκία, Πακιστάν, Ινδία και Μπαχρέιν, χωρίς ωστόσο να αποτελούν και απαραίτητα την πλειοψηφία του πληθυσμού, όπως για παράδειγμα στο Λίβανο όπου αποτελούν μόλις το 1/3 στη χώρα.
Οι διαφορές των δύο δογμάτων και ο πληθυσμός των κρατών είναι που καθορίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό, αν όχι σε απόλυτο, τη διαμόρφωση των συμμαχιών μεταξύ αυτών των κρατών, παραμένοντας ωστόσο εύθραυστες, ανάλογα με το ποιος βρίσκεται στην εξουσία.
Τα τελευταία χρόνια και κυρίως μετά την επέμβαση των Αμερικανών στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ, αλλά και πιο πρόσφατα με τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία, οι αντιθέσεις μεταξύ των δύο δογμάτων οξύνθηκαν.
Αλ Κάιντα, Ταλιμπάν και ISIS είναι σουνίτες έχοντας πραγματοποιήσει ουκ ολίγα χτυπήματα κατά Σιιτών τα τελευταία χρόνια, ενώ από την άλλη μεριά αναλυτές εκτιμούν πως έχει ενταθεί ο ρυθμός δημιουργίας και δράσης εξτρεμιστικών ομάδων εντός των Σιιτών.
