Η ατοπική δερματίτιδα ή αλλιώς παιδικό έκζεμα προσβάλλει χιλιάδες παιδιά σε όλο τον κόσμο. Αυτή η πάθηση στα περισσότερα παιδιά είναι ήπια, σε λίγα όμως μπορεί να είναι σοβαρότερη και να κρατήσει μερικά χρόνια. Η ατοπική δερματίτιδα, η οποία ονομάζεται και παιδικό έκζεμα, είναι μια φλεγμονώδης πάθηση του δέρματος η οποία χαρακτηρίζεται από ξηρό, ερυθρό και έντονα κνησμώδες δέρμα. Είναι η πιο συνηθισμένη δερματική πάθηση των παιδιών. Σε έρευνα που έγινε στην Ελλάδα βρέθηκε ότι δέκα παιδιά στα εκατό έχουν ατοπική δερματίτιδα.
Κλινικές Εκδηλώσεις
Συνήθως αρχίζει όταν το παιδί είναι βρέφος, στην ηλικία μεταξύ 2 και 6 μηνών. Ωστόσο μπορεί να πρωτοεμφανισθεί και σε μεγαλύτερη ηλικία.
Η ατοπική δερματίτιδα αρχικά εμφανίζεται σαν ερυθρότητα πάνω στο δέρμα και συνοδεύεται από έντονο κνησμό. Στη συνέχεια, λόγω του κνησμού και της τριβής το δέρμα, παρουσιάζει ρωγμές και εκδορές που μερικές φορές βγάζουν υγρό και σχηματίζουν μία κρούστα. Τα παιδιά που πάσχουν από ατοπική δερματίτιδα έχουν ξηρό δέρμα που το ονομάζουμε «ευαίσθητο δέρμα». Το πιο χαρακτηριστικό σύμπτωμα της ατοπικής δερματίτιδας είναι ο έντονος κνησμός που μερικές φορές μπορεί να είναι ανυπόφορος.
Στα βρέφη η ατοπική δερματίτιδα εντοπίζεται αρχικά στις παρειές, μέτωπο και κεφάλι και επεκτείνεται προσβάλλοντας και τα άλλα μέρη του σώματος. Τα βρέφη που έχουν ατοπική δερματίτιδα έχουν αυπνίες και έντονη ανησυχία ειδικά το βράδυ από τον έντονο κνησμό.
Στα παιδιά από δύο μέχρι δεκατεσσάρων ετών, οι βλάβες της ατοπικής δερματίτιδας εντοπίζονται στις πτυχές κυρίως πίσω από τους αγκώνες αλλά και στους καρπούς, στα χέρια, πίσω από τα γόνατα, στους μηρούς και γλουτούς.
Τα μεγαλύτερα παιδιά με ατοπική δερματίτιδα έχουν δέρμα ξηρό με έντονη πάχυνση, ενώ έχουν και έντονο κνησμό.
Παθογένεια
Υπάρχουν διάφορες θεωρίες από διαφορετικούς ερευνητές, σχετικά με την αιτιοπαθογένεια της ατοπικής δερματίτιδας. Η επικρατέστερη θεωρία λέει ότι η ατοπική δερματίτιδα είναι το αποτέλεσμα της επίδρασης περιβαλλοντικών παραγόντων σε άτομα με διαταραγμένο αμυντικό σύστημα και διαταραγμένη προστατευτική λειτουργία του δέρματος, λόγω κληρονομικής προδιάθεσης. Η ατοπική δερματίτιδα φαίνεται ότι είναι κληρονομική νόσος και τα γονίδιά μας παίζουν σημαντικό ρόλο. Στις περισσότερες φορές υπάρχει και κάποιος άλλος στην οικογένεια με ατοπική δερματίτιδα, άσθμα ή αλλεργική ρινίτιδα.
Ατοπική δερματίτιδα και αλλεργία
Η ατοπική δερματίτιδα στα περισσότερα παιδιά δεν οφείλεται σε κάποια ειδική αλλεργία. Τα παιδιά με ατοπική δερματίτιδα έχουν ένα υπερευαίσθητο δέρμα το οποίο αντιδρά σε διάφορα αλλεργιογόνα του περιβάλλοντος όπως το γρασίδι, η οικιακή σκόνη, το τρίχωμα από τις γάτες και τα σκυλιά και τα πούπουλα. Τα βρέφη και τα πολύ μικρά παιδιά αντιδρούν σε ορισμένες τροφές και ειδικότερα στα αυγά, στο γάλα αγελάδος, ξηρούς καρπούς, σιτηρά και στο ψάρι. Το είδος της αλλεργικής αντίδρασης διαφέρει από το ένα παιδί στο άλλο και μπορεί να αλλάζει καθώς το παιδί μεγαλώνει.
Ατοπική δερματίτιδα και μικρόβια
Στο δέρμα παιδιών που πάσχουν από ατοπική δερματίτιδα υπάρχει σε μεγάλες συγκεντρώσεις το μικρόβιο σταφυλόκοκκος. Ξαφνική επιδείνωση της δερματίτιδας, δηλ όταν το δέρμα βγάζει υγρό και σχηματισθεί και κρούστα, οφείλεται σε μόλυνση από το μικρόβιο σταφυλόκοκκο. Το μικρόβιο αυτό, που υπάρχει σε μεγάλο αριθμό στο δέρμα των παιδιών με ατοπική δερματίτιδα, επειδή υπάρχουν οι εκδορές προκαλεί μόλυνση. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις ατοπικής δερματίτιδας μπορεί να υπάρχει το μικρόβιο αυτό χωρίς να βλέπουμε τα κλινικά συμπτώματα της μόλυνσης. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι, αν και τα μικρόβια μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα της δερματίτιδας, η ατοπική δερματίτιδα από μόνη της δεν είναι μεταδοτικό νόσημα δηλ δεν κολλάει.
Πρόγνωση
Γενικά, υπάρχει η τάση, η ατοπική δερματίτιδα να υποχωρεί καθώς το παιδί μεγαλώνει. Η ηλικία στην οποία το έκζεμα σταματά να είναι πρόβλημα διαφέρει, ωστόσο το 90% των παιδιών θα απαλλαγεί τελείως από τη νόσο του μέχρι την εφηβεία. Μόνο πολύ λίγοι θα συνεχίσουν να έχουν έκζεμα στην ενήλικο ζωή.
Αν και δεν υπάρχουν αξιόπιστες στατιστικές μελέτες, γενικά, φαίνεται ότι 30 % έως 50% των παιδιών με ατοπική δερματίτιδα ίσως αναπτύξουν άσθμα ή αλλεργική ρινίτιδα κάποια στιγμή στη ζωή τους.
Αντιμετώπιση της ατοπικής δερματίτιδας Α. Οδηγίες για την αντιμετώπιση επεισοδίου έξαρσης
Το σημαντικότερο μέρος στην αντιμετώπιση ενός επεισοδίου έξαρσης της ατοπικής δερματίτιδας είναι ο έλεγχος του κνησμού. Αυτό επιτυγχάνεται με:
Μπάνιο – Ενυδατικές κρέμες
Το μπάνιο (ντούς) καλό είναι να γίνεται μια φορά την ημέρα με κάποιο υποκατάστατο σαπουνιού το οποίο ξεπλένεται αμέσως. Τα συνήθη σαπούνια του εμπορίου που είναι αλκαλικά ή αρωματισμένα, όπως και τα αφρόλουτρα πρέπει να αποφεύγονται. Μετά το μπάνιο, το δέρμα πρέπει να σκουπίζεται πολύ ελαφρά και εφαρμόζεται ενυδατική κρέμα.
Τοπικά στεροειδή δηλ κορτιζονούχες κρέμες
Οι κρέμες που περιέχουν κορτιζόνη είναι το βασικό μέρος της θεραπείας του εκζέματος επειδή ελέγχουν τη φλεγμονή του δέρματος και μειώνουν την ερυθρότητα και τον κνησμό.
Μερικοί γονείς φοβούνται την εφαρμογή κρεμών με κορτιζόνη στο δέρμα του παιδιού τους που πάσχει από ατοπική δερματίτιδα επειδή πιστεύουν ότι οι κρέμες αυτές έχουν σοβαρές παρενέργειες
Αντιβιοτικά
Ξαφνική επιδείνωση της ατοπικής δερματίτιδας, οφείλεται σε μόλυνση από το μικρόβιο σταφυλόκοκκο. Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να γίνεται πρόληψη και θεραπεία με τοπικά αντιβιοτικά ταυτόχρονα με τις κορτιζονούχες κρέμες. Επίσης σε πολλές περιπτώσεις ατοπικής δερματίτιδας φαίνεται ότι βοηθά ο συνδυασμός ενός αντιβιοτικού με κορτιζονούχα κρέμα. Εάν η μόλυνση είναι εκτεταμένη ή σοβαρή ενδείκνυται η χορήγηση από το στόμα αντιβιοτικού στο οποίο είναι ευαίσθητος ο σταφυλόκοκκος.
Τοπικοί αναστολείς της καλσινευρίνης
Οι αναστολείς της καλσινευρίνης, είναι δύο άλλα τοπικά φάρμακα, για ασθενείς με ατοπική δερματίτιδα, στους οποίους η νόσος επιμένει ή παρουσιάζει συχνές εξάρσεις. Όταν τα παιδιά εφαρμόζουν κάποιο από αυτά τα φάρμακα πρέπει να ακολουθούν τις οδηγίες ηλιοπροστασίας.
Αντιισταμινικά
Τα αντιισταμινικά μειώνουν τον κνησμό και δρούν κατευναστικά. Ετσι βοηθούν στον ύπνο, για αυτό και χορηγούνται μισή ώρα πριν το παιδί πάει στο κρεβάτι.
Β. Μέτρα πρόληψης της επιδείνωσης
Συνιστάται καθημερινό μπάνιο και συχνή εφαρμογή ενυδατικών κρεμών, γιά να διατηρείται μαλακό το ξηρό δέρμα.
Ερεθιστικές ουσίες όπως τα σαπούνια, σαμπουάν, αφρόλουτρα και απολυμαντικά προκαλούν επιδείνωση της ατοπικής δερματίτιδας.
Αποφεύγετε διάφορες ενυδατικές λοσιόν που περιέχουν άρωμα. Χρησιμοποιείστε μόνο τις ενυδατικές κρέμες που συστήνει ο γιατρός σας.
Αποφεύγετε να χρησιμοποιείται απορρυπαντικά, όπως επίσης και μαλακτικά για το πλύσιμο των ρούχων του παιδιού σας.
Ρούχα φαρδιά και 100% βαμβακερά είναι το καλύτερο.
Πρέπει να αποφεύγεται η άμεση επαφή με συνθετικά, νάυλον και μάλλινα ρούχα και κλινοσκεπάσματα επειδή προκαλούν ερεθισμό.
Ο ιδρώτας από έντονη ζέστη ή άσκηση προκαλεί επιδείνωση του εκζέματος.
Το σπίτι χρειάζεται συχνό καθάρισμα για την απομάκρυνση της σκόνης. Αποφεύγετε τα χαλιά, τις μοκέτες όπως και όλα τα χνουδωτά παιχνίδια.
Σε οποιδήποτε κλειστό χώρο ο καπνός ερεθίζει το δέρμα. Το καλύτερο είναι να μην καπνίζετε ποτέ μέσα στο σπίτι.
Επίσης το τρίχωμα από τα κατοικίδια ζώα προκαλεί επιδείνωση της ατοπικής δερματίτιδας.
Ενημέρωση ασθενούς και γονέων
Η ατοπική δερματίτιδα, είναι μία πάθηση που διαρκεί αρκετό καιρό και χρειάζεται φροντίδα. Ωστόσο με την πάροδο του χρόνου η νόσος θα υποχωρήσει.
Είναι πολύ σημαντική η ενημέρωση και η συνεργασία γιατρού, ασθενούς και των γονιών του για την επιτυχή αντιμετώπιση της ατοπικής δερματίτιδας.
Πηγή: bror, Ελληνική Παιδοαλλεργιολογική Εταιρεία
