Είναι φορές που «ένα μυαλό χειμώνα – καλοκαίρι» ξεχνιέσαι. Αμελείς σημαντικά πράγματα και εκτίθεσαι. Φαίνεται ωστόσο πως το δυνατότερο όργανο του ανθρώπινου σώματος διαθέτει τρόπους να καθαρίζει, να διαγράφει δεδομένα και έτσι να λειτουργεί πιο αποτελεσματικά. Κάτι σαν ένα αναζωογονητικό φορμάτ για τον ηλεκτρονικό σου υπολογιστή.
Επί σειρά ετών, οι επιστήμονες θεωρούσαν πως όσο περισσότερες συναπτικές συνδέσεις έφτιαχνε ο εγκέφαλος, τόσο περισσότερα δεδομένα μπορούσε να επεξεργαστεί αυτός και ως εκ τούτου, ο φέροντας τον εγκέφαλο. Ωστόσο, το θέμα δεν είναι μόνο η ικανότητα να αποστηθίζει, μαθαίνει και να κατανοεί κανείς πληροφορίες, αλλά και πόσες από τις άχρηστες που σωρεύονται στο κεφάλι του μπορεί να αποβάλει. Και για αυτό, ο εκπληκτικός μας εγκέφαλος έχει το σύστημα.
Φανταστείτε τον εγκέφαλο σαν έναν μεγάλο κήπο, όπου αντί να φυτρώνουν λουλούδια, φρούτα ή λαχανικά, αναπτύσσονται συναπτικές συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων. Πρόκειται για ενώσεις που επιτρέπουν σε νευροδιαβιβαστές όπως η ντοπαμίνη, η σεροτονίνη και άλλες να κυκλοφορούν.
Τα εγκεφαλικά κύτταρα είναι οι «κηπουροί» του μυαλού, που χρησιμεύουν μεταξύ άλλων και σαν «καθαριστές». Τι κάνουν; Αποβάλλουν και απομακρύνουν τα… ξερόχορτα και αφήνουν τους συνδέσμους εκείνους που είναι χρήσιμοι στον εγκέφαλο. Πώς όμως γίνεται ο διαχωρισμός και δεν… καίγονται με τα ξερά και τα χλωρά; Φαίνεται πως ερευνητές εντόπισαν ένα σύστημα διαλογής και επιλογής που κάνει την εκκαθάριση του εγκεφάλου ιδιαίτερα αποτελεσματική. Κάθε συναπτικός σύνδεσμος που δεν χρησιμοποιείται συχνά, μαρκάρεται από μια πρωτεΐνη. Όταν λοιπόν τα κύτταρα συναντήσουν την πρωτεϊνη αυτή, γνωρίζουν πως η σύνδεση αυτή πρέπει να απομακρυνθεί.
Ο ύπνος θρέφει το νου
Ωραία λοιπόν, τώρα γνωρίζουμε κάτι παραπάνω για τη διαδικασία εκκαθάρισης του εγκεφάλου. Πώς όμως μπορούμε να βοηθήσουμε εμείς στην αποτελεσματικότερη λειτουργία αυτής; Όταν λαμβάνουμε υπερπληθώρα πληροφοριών, τότε ο εγκέφαλος υπερφορτώνεται και έχει ανάγκη από ύπνο για να ξεδιαλέξει τους χρήσιμους από τους λιγότερους ωφέλιμους και να κατασκευάσει αποδοτικά «μονοπάτια».
Μάλιστα, φαίνεται πως κατά τη διάρκεια του ύπνου, τα εγκεφαλικά κύτταρα συρρικνώνονται κατά 60%, αφήνουν χώρο στους ειδικούς να σαρώσουν τις συνδέσεις και να καθαρίσουν τον εγκέφαλο από οτιδήποτε περιττό. Έτσι, υπάρχει χώρος στον εγκέφαλο να επεξεργαστεί νέες πληροφορίες και να τις αφομοιώσει καλύτερα. Σας έχει τύχει ποτέ να ξυπνήσετε γεμάτος ενέργεια και με ιδιαίτερη οξυδέρκεια να επιλύσετε το οποιοδήποτε πρόβλημα;
Πέραν του κλασικού, ιερού βραδινού ύπνου που οι ειδικοί συστήνουν να φτάνει τις οκτώ ώρες καθημερινά, την ίδια δουλειά μπορούν να κάνουν και οι σύντομες σιέστες. Ακόμη και 10 με 20′ λεπτά εποκοδομητικού ύπνου μπορούν να βοηθήσουν τους «εργάτες» του εγκεφάλου να ξεδιαλύνουν την ήρα από το σιτάρι.
Σκέψου δημιουργικά
Το ζήτημα του ύπνου είναι σημαντικό για μια σειρά από λόγους που σχετίζονται με την υγεία και την ευεξία μας. Ωστόσο, το να «σβήσεις» τα παλιά και επώδυνα μπορεί να σχετίζεται με μια ακόμη παράμετρο. Για την ακρίβεια μπορείς να έχεις περιορισμένο έλεγχο στα δεδομένα που θα κρατήσει και εκείνα που θα διαγράψει το μυαλό σου. Θυμήσου: Είναι οι συνδέσεις που δεν χρησιμοποιείς που μαρκάρονται από την πρωτεΐνη. Σε τι συμπέρασμα μας οδηγεί αυτό; Όσο περισσότερο προσκολλημένοι είμαστε σε δυσάρεστες σκέψεις και αναμνήσεις, τόσο πιο απίθανο είναι ο εγκέφαλος να τις απομακρύνει.
Κάνε μια λίστα με τα πράγματα που πραγματικά έχουν σημασία για εσένα. Βάλ’ τα σε προτεραιότητα και φρόντισε να τα φέρνεις στο μυαλό σου – όχι μόνο την ώρα που κοιτάς τα άστρα – συχνά πυκνά. Ταυτόχρονη επιδίωξε να σταματάς την επίπονη διαδικασία της αναπόλησης πραγμάτων που σε πιέζουν και σου προκαλούν δυσφορία. Όσο λιγότερο τα γυρίζεις στο μυαλό σου, τόσο πιο σύντομα ο εγκέφαλος θα τα διώξει μακριά. Και αυτό είναι ακριβώς το μυστικό της εποικοδομητικής λήθης, του delete, που θα σε κάνει πιο ευτυχή.
