Είτε από τη θέση του διαδίκου είτε από τη θέση του κατηγορουμένου, ολοένα και περισσότεροι είναι οι πολίτες οι οποίοι ή θα αποφύγουν να εμπλακούν με τη Δικαιοσύνη ή θα ζητήσουν νομικό παραστάτη διορισμένο από κράτος γιατί δεν έχουν χρήματα να πληρώσουν δικηγόρο, ενώ στη διοικητική Δικαιοσύνη τα αιτήματα για το ευεργέτημα πενίας έχoυν σχεδόν πενταπλασιαστεί. Οι μόνες διαφορές που συνεχίζουν να απασχολούν συστηματικά τη Θέμιδα είναι οι εργατικές, λόγω των απολύσεων αλλά και γενικότερα των αλλαγών που έχουν επέλθει στο εργασιακό τοπίο.
Χαρακτηριστικοί είναι οι αριθμοί στην Εισαγγελία Πρωτοδικών, όπου πριν από τα πέτρινα χρόνια της οικονομικής κρίσης, «έσφυζε» από ζωή, με τους δικηγόρους να καταθέτουν σωρηδόν μηνύσεις.
Μάλιστα, λίγο πριν από το 2010 είχε παρατηρηθεί έκρηξη, με τις μηνύσεις να φθάνουν περίπου τις 300.000! Από τότε πολλά άλλαξαν στο μισθολογικό τοπίο των Ελλήνων πολιτών, οι οποίοι γίνονται ολοένα και πιο φειδωλοί στην προσφυγή στα δικαστήρια. Η χρονιά που πέρασε ήταν επίσης καθοδική, αφού όλες κι όλες οι μηνύσεις έφτασαν τις 164.249. Εισαγγελική πηγή έλεγε μάλιστα με έκπληξη στο «Εθνος της Κυριακής» ότι «αποτελεί θαύμα το γεγονός πως σήμερα προσδιορίζουμε μία υπόθεση στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο για το τέλος του 2016. Πριν από μερικά χρόνια, αυτό το διάστημα θεωρείτο άπιαστο. Δεν θα μπορούσε όμως να γίνει διαφορετικά, αφού πια το παράβολο για την κατάθεση μιας μήνυσης έφθασε τα 100 ευρώ και εάν υπολογίσει κανείς και την αμοιβή του δικηγόρου, το κόστος ανεβαίνει».
Υπάρχει ωστόσο και η άλλη όψη του νομίσματος, αφού η κρίση έχει συμβάλει κατά τι και στην αποσυμφόρηση των υποθέσεων, πολλές εκ των οποίων έφθαναν χωρίς πραγματικό λόγο σε ένα ακροατήριο.
Δεν ήταν μάλιστα λίγοι οι δικαστές που ζητούσαν την αύξηση του παραβόλου των μηνύσεων από τα 10 ευρώ σε ένα μεγαλύτερο ποσό, προκειμένου να περιοριστεί το κύμα των ανεξέλεγκτων προσφυγών στη Δικαιοσύνη. Το ερώτημα όμως που τίθεται πια είναι εάν οι μνημονιακές υποχρεώσεις της χώρας έχουν καταστήσει αποτρεπτικό το αίτημα για δικαστική προστασία κυρίως από τους μη έχοντες πολίτες.
Στα διοικητικά δικαστήρια η εικόνα δείχνει ότι η αύξηση των παραβόλων έχει καταστήσει τις προσφυγές αποτρεπτικές.
Στις φορολογικές διαφορές μάλιστα, όπου το παράβολο είναι αναλογικό (2%), ο πολίτης φαίνεται ότι αδυνατεί να προσεγγίσει αυτήν τη διαδικασία. Και αυτό γιατί εάν η διαφορά μεταξύ πολίτη και κράτους είναι για παράδειγμα 10.000 ευρώ, ο πρώτος πρέπει να πληρώσει παράβολο 2% επί της διαφοράς, δηλαδή 200 ευρώ, αλλιώς η προσφυγή του δεν συζητείται, με αποτέλεσμα οι αναβολές να πέφτουν… βροχή. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στα διοικητικά εφετεία όπου για να προσφύγει κάποιος σε δεύτερο βαθμό πρέπει να πληρώσει το 50% του φόρου που του επιβλήθηκε από το πρώτο δικαστήριο.
«Τα παράβολα αυξήθηκαν λόγω ταμειακών αναγκών» λένε στο «Εθνος» διοικητικοί δικαστές. «Δεν είναι δυνατόν για να ασκήσει κάποιος το δικαίωμα της έφεσης να πρέπει να πληρώσει το μισό του φόρου που του καταλογίστηκε. Είναι σαν να δίνεις σε κάποιον το δικαίωμα και μετά να του το παίρνεις πίσω αμέσως».
Δικαστές του πρώτου βαθμού σημειώνουν ότι τα τελευταία χρόνια έχουν πενταπλασιαστεί τα αιτήματα για να λάβει κάποιος το ευεργέτημα της πενίας, δηλαδή να του διορίσει το δικαστήριο δικηγόρο αλλά και να πληρώσει αντ’ αυτού το παράβολο για να εισαχθεί προς συζήτηση η προσφυγή του. Στο υπουργείο Δικαιοσύνης έχει ήδη συσταθεί νομοπαρασκευαστική επιτροπή για να μελετήσει την υπάρχουσα κατάσταση και τις αλλαγές που μπορούν να γίνουν ώστε να αποκτήσουν ευκολότερα πρόσβαση στη νομική εκπροσώπηση τα κατώτερα οικονομικά στρώματα. Οι προτάσεις που έχουν γίνει μέχρι στιγμής, είναι οι εξής:
• Μείωση του παραβόλου των μηνύσεων από 100 στα 50 ευρώ.
• Μείωση από τα 150 στα 100 ευρώ για την αίτηση εξαίρεσης στο πρόσωπο δικαστή.
• Διαφοροποιήσεις στα πρόστιμα λιπομαρτυρίας, από 180 ευρώ που είναι σήμερα, τα οποία να κυμαίνονται από 100 έως 250 ευρώ.
• Το παράβολο της πολιτικής αγωγής να «πέσει» από τα 50 στα 40 ευρώ.
• Μείωση των παραβόλων στη διοικητική δίκη για προσωρινές διαταγές από 100 στα 50 ευρώ.
H δωρεάν νομική βοήθεια παρέχεται σήμερα με αυστηρά εισοδηματικά κριτήρια χωρίς να εξετάζονται άλλες παράμετροι του πολίτη που ζητεί να υπαχθεί στο ευεργετικό μέτρο.
Το όριο
Ειδικότερα τα μέλη της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής κρίνουν ότι το αδιακρίτως ισχύον σήμερα εισοδηματικό όριο των 2/3 των κατώτατων ετήσιων ατομικών αποδοχών που προβλέπονται από την Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας, αφενός, δεν είναι επαρκώς εξειδικευμένο ώστε να παρέχει ασφάλεια ως προς τον προσδιορισμό των δικαιούχων και δεν εγγυάται την ομοιόμορφη εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας. Αφετέρου, το κριτήριο αυτό είναι ιδιαιτέρως αυστηρό εν όψει της τρέχουσας οικονομικής συγκυρίας, δοθέντος ότι οι κατώτατες μηνιαίες αποδοχές που προβλέπονται από την ΕΓΣΣΕ ανέρχονται σήμερα σε ποσό περίπου 510 ευρώ, δηλαδή το ισχύον εισοδηματικό όριο αντιστοιχεί σε ατομικές ετήσιες αποδοχές ύψους περίπου 4.000 ευρώ και δεν λαμβάνει υπόψη άλλους παράγοντες ευαλωτότητας του αιτούντος τη νομική βοήθεια. Με τις προτάσεις που έχουν υποβάλει στο υπουργείο διευρύνονται και εξειδικεύονται εξαντλητικά τα εισοδηματικά κριτήρια για την υπαγωγή στις σχετικές ρυθμίσεις. Ενδεικτικά, στη χαμηλότερη κατηγορία (άγαμοι χωρίς προστατευόμενα τέκνα) το εισοδηματικό όριο θα ανέρχεται σε 6.000 ευρώ και στην υψηλότερη κατηγορία (πρόσωπα με περισσότερα από δύο προστατευόμενα τέκνα) το εισοδηματικό όριο θα ανέρχεται σε 10.000 ευρώ, ποσά που θα αφορούν τον μ.ο. καθαρών εισοδημάτων τριετίας.
Επιπλέον, προβλέπονται ελαστικότερα κριτήρια για την προστασία ευπαθών κοινωνικά ομάδων και συγκεκριμένα των μακροχρόνια άνεργων και των προσώπων με σοβαρές ασθένειες ή αναπηρίες. Τέλος, προβλέπεται υποχρεωτική δωρεάν παροχή νομικής βοήθειας ανεξαρτήτως εισοδηματικών κριτηρίων σε περιπτώσεις όπου εκτιμάται ότι ο αιτών καθίσταται ευάλωτος για λόγους που έχουν να κάνουν με άλλες ατομικές του περιστάσεις ή με τη φύση της υπόθεσης, όπως ενδεικτικά σε ανηλίκους που αντιμετωπίζουν ποινικές κατηγορίες κακουργηματικού χαρακτήρα, σε ψυχικώς πάσχοντες και σε θύματα εγκλημάτων ρατσιστικών διακρίσεων και ενδοοικογενειακής βίας.
Αλλαγή διαδικασίας
Σε ό,τι αφορά τη διαδικασία παροχής δωρεάν νομικής βοήθειας, δηλαδή του τρόπου διορισμού των δικηγόρων, κρίθηκε ότι και αυτή πρέπει να αλλάξει έτσι ώστε να μη διορίζονται οι ίδιοι και οι ίδιοι δικηγόροι, αποκομμίζοντας τεράστια οικονομικά οφέλη αφενός, και «εκτοπίζοντας» αφετέρου άλλους συναδέλφους τους. Στα δικαστήρια και κυρίως στα εφετεία, υπάρχουν καταγγελίες ότι αντί να διορίζονται συνήγοροι από τους καταλόγους που συντάσσει ο οικείος δικηγορικός σύλλογος, κυκλοφορούν αυτοσχέδιες λίστες βάσει των οποίων κάποιοι υπερασπιστές μοιράζουν μεταξύ τους τα… ακροατήρια και τους κατηγορουμένους! Και αυτό γιατί το κονδύλι της παροχής νομικής βοήθειας είναι διόλου ευκαταφρόνητο, αφού τα χρήματα που παρέχει το κράτος για τις αμοιβές τους αγγίζουνι ετησίως τα 10 εκατ. ευρώ!
Τα μέλη της επιτροπής προκρίνουν ότι πρέπει να δημιουργηθεί ένα σχήμα τριών βαθμίδων: Να διορίζεται συγκεκριμένος αριθμός δικηγόρων που θα συμβάλλεται για έναν χρόνο με το υπουργείο Δικαιοσύνης, οποίοι θα επιβλέπονται και θα καθοδηγούνται από συντονιστές.
Οι τελευταίοι, εκτός από την αρμοδιότητα απόφασης επί των αιτημάτων για παροχή νομικής βοήθειας, θα έχουν και την ευθύνη επιλογής των προσώπων για τις παραπάνω θέσεις.
Πηγή: ethnos, της Σοφίας Φασουλάκη
