Toυ HΛΙΑ ΝΙΚΟΛΑΙΔΗ
Τι γίνονται τα χρήματα που μπαίνουν στην ελληνική οικονομία από τα ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης; Μελετήσαμε προσεκτικά το ΕΣΠΑ 2007-2013 αναζητώντας απαντήσεις.
Όταν η Ελλάδα έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το μακρινό 1981, η οικονομία της, οι δομές της και οι υποδομές της δεν έμοιαζαν καθόλου με τις οικονομίες, τις δομές και τις υποδομές των εννέα ανεπτυγμένων χωρών που συνιστούσαν την ενωμένη Ευρώπη τότε. Για να επιταχυνθεί η διαδικασία της σύγκλισης, άρχισαν να αξιοποιούνται κάποια διαρθρωτικά ευρωπαϊκά ταμεία με στόχο να στηριχθεί η ανάπτυξη της περιφέρειας και να εξασφαλίσουν τη συνοχή της ολοένα διευρυνόμενης Ένωσης.
Τα ταμεία αυτά υλοποιούσαν πενταετή και, αργότερα, επταετή προγράμματα χρηματοδότησης, το πιο πρόσφατο εκ των οποίων ήταν το πολυσυζητημένο ΕΣΠΑ. Το ΕΣΠΑ (αρκτικόλεξο του “Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Ανάπτυξης”) της περιόδου 2007-2013, με την εξαίρεση κάποιων έργων-«γεφυρών», έληξε με το τέλος του 2015. Αντικαταστάθηκε από το επόμενο πρόγραμμα που καλύπτει την προγραμματική περίοδο 2014-2020, και το οποίο ονομάζεται επίσης ΕΣΠΑ -αν και τα αρχικά πλέον σημαίνουν “Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης”. Βεβαίως ήδη από το 2014, αλλά και μετά και από τις τελευταίες πρωτοβουλίες του προέδρου της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ, η δομή και ο σχεδιασμός της χρηματοδότησης της Ελλάδας έχουν αλλάξει αρκετά. Το αναπτυξιακό “πακέτο Γιουνκέρ”, ύψους 35 δις (δηλαδή το ΕΣΠΑ μαζί με τα χρήματα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής) είναι, θα έλεγε κανείς, τα μόνα σίγουρα χρήματα που θα επενδυθούν στη χώρα τα αμέσως επόμενα χρόνια.
Η χρονική συγκυρία αποτελεί μια καλή ευκαιρία να μελετήσουμε τι έγινε με τα χρήματα που έχουν έρθει στην Ελλάδα ως τώρα. Τι ήταν το προηγούμενο ΕΣΠΑ; Ποια ήταν η δομή του, ποια η φιλοσοφία του, και πώς λειτούργησε τελικά; Διατέθηκαν τα περίπου 20 δισεκατομμύρια ευρώ που έφερε στην ελληνική οικονομία με δίκαιο και αποτελεσματικό τρόπο;
Παρ’ όλο που το ΕΣΠΑ είναι ευρύτατα γνωστό ως έννοια, και παρ’ όλο που έχει χρηματοδοτήσει πολλά από τα έργα που οι έλληνες πολίτες χρησιμοποιούν καθημερινά, η λειτουργία του και η φιλοσοφία του σχεδιασμού του είναι ελάχιστα γνωστές και συζητιούνται σπάνια, κυρίως μεταξύ αρμόδιων τεχνοκρατών. Το ΕΣΠΑ και τα προγενέστερα προγράμματα έχουν φέρει στην οικονομία της Ελλάδας δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ τις τελευταίες δεκαετίες και, παρ’ όλα αυτά, ελάχιστοι είναι σε θέση να αξιολογήσουν το αν έχουν επενδυθεί σωστά, το αν είχαν πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα για την οικονομία της χώρας -και ποιο- και, βεβαίως, το αν και κατά πόσο έχουν σπαταληθεί σε μαύρες τρύπες δυσλειτουργιών και αδιαφάνειας.
Στην παρακάτω έρευνα θα διερευνήσουμε τη δομή και τη φιλοσοφία του ΕΣΠΑ, θα χαρτογραφήσουμε τον τρόπο με τον οποίο στήθηκαν τα χρηματοδοτικά προγράμματα και το πώς χρηματοδοτήθηκαν τα έργα που έγιναν, θα επισημάνουμε τα σοβαρά προβλήματα, τις σχεδιαστικές στρεβλώσεις και τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις που εμπόδισαν μια πιο ορθολογική επένδυση των χρημάτων, και θα προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε αξιολογικές προσπάθειες που έχουν γίνει για την υλοποίηση του προγράμματος στην Ελλάδα.
