Τα αλλεργιογόνα συστατικά μπορούν να εισέλθουν στην τροφική αλυσίδα από πολλά σημεία που εμπλέκονται στις διάφορες διαδικασίες παραγωγής τροφίμων. Συνηθέστερη αιτία αποτελεί η χρήση κοινών γραμμών παραγωγής για την προετοιμασία διαφορετικών τελικών προϊόντων.
Μία νέα ταμπέλα στα καταστήματα που πωλούν μη προσυσκευασμένα τρόφιμα, πληροφορεί τους καταναλωτές σχετικά με την παρουσία ουσιών ή προϊόντων που προκαλούν αλλεργίες ή δυσανεξίες.
Σχετική εγκύκλιος του ΕΦΕΤ έχει αποσταλεί στην Ομοσπονδία Αρτοποιών Ελλάδος, στην Πανελλήνια Ομοσπονδία Εστιατορικών και Συναφών Επαγγελμάτων – Π.Ο.Ε.Σ.Ε, τη Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματοβιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδος ΓΣΕΒΕ τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Κέντρων Εστίασης και ∆ιασκέδασης ΠΑ.Σ.Κ.Ε.∆Ι, Ομοσπονδία Επαγγελματοβιοτεχνών Ζαχαροπλαστών Ελλάδος – Ο.Ε.Ζ.Ε., στο Σύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων – Σ.Ε.Τ.Ε., στο Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, στο Σύνδεσμο Επιχειρήσεων Λιανικής Πώλησης Ελλάδος – Σ.Ε.Λ.Π.Ε. , στη Λέσχη Αρχιμαγείρων Ελλάδας σε όλα τα σούπερ μάρκετ και στο Σύνδεσμο Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων ΣΕΒΤ.
Στην εγκύκλιο σημειώνεται ότι, σε εμφανές σημείο του καταστήματος θα πρέπει να αναρτηθεί ειδική ταμπέλα – μεγέθους Α4 – για να πληροφορούνται οι καταναλωτές ποια προϊόντα περιέχουν αλλεργιογόνα συστατικά, ενώ όλες τις ώρες λειτουργίας του καταστήματος θα πρέπει να υπάρχει υπεύθυνο άτομο που να γνωρίζει και θα ενημερώνει τους καταναλωτές για τα συστατικά αυτά.
Υπενθυμίζεται ότι με την εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ, 1169/2011 από τη 13η Δεκεμβρίου 2014 έγινε υποχρεωτική (άρθρο 44), η παροχή πληροφοριών σχετικά με τα αλλεργιογόνα για όλα τα τρόφιμα που προσφέρονται μη προσυσκευασμένα για πώληση στον τελικό καταναλωτή ή σε μονάδες ομαδικής εστίασης ή για τα τρόφιμα που συσκευάζονται στον τόπο πώλησης, εφόσον το ζητήσει ο αγοραστής ή προσυσκευάζονται για άμεση πώληση. Η εγκύκλιος καθορίζει τον τρόπο παροχής αυτών των πληροφοριών στον τελικό καταναλωτή.
Ποιες επιχειρήσεις αφορά
Συγκεκριμένα, η εγκύκλιος αφορά:
-μονάδες ομαδικής εστίασης
-επιχειρήσεις που παρασκευάζουν και πωλούν λιανικώς όπως ζαχαροπλαστεία, αρτοποιεία, παγωτοπωλεία
-επιχειρήσεις που πωλούν λιανικώς όπως υπεραγορές, παντοπωλεία, λαϊκές αγορές κ. α.
Οι υποχρεωτικές ενδείξεις πρέπει να είναι άμεσα διαθέσιμες και προσβάσιμες στο χώρο πώλησης-προσφοράς των μη προσυσκευασμένων τροφίμων ή στις περιπτώσεις της πώλησης εξ’ αποστάσεως πριν την πραγματοποίηση της αγοράς. Θα πρέπει να είναι ευανάγνωστες και να παρέχονται στον καταναλωτή οπωσδήποτε πριν την πώληση-διάθεσή των τροφίμων.
Πρέπει να δίνονται υποχρεωτικά στην ελληνική γλώσσα ενώ επιτρέπεται επιπλέον και η πολύγλωσση παροχή της πληροφορίας. Η δήλωση των ενδείξεων επιτρέπεται να δίνεται προφορικά, πάντως, πρέπει να υπάρχει πινακίδα εντός της επιχείρησης σε εμφανές σημείο, εύκολα ορατή και προσβάσιμη που θα καλεί τον καταναλωτή να απευθυνθεί στο προσωπικό της επιχείρησης προκειμένου να ενημερωθεί σχετικά με ουσίες ή προϊόντα που προκαλούν αλλεργίες ή δυσανεξίες στα πωλούμενα τρόφιμα.
Άλλες υποχρεωτικές ενδείξεις μπορούν να αναγράφονται πάνω στη συσκευασία του τροφίμου ή σε ετικέτα συνδεδεμένη με αυτήν ή εγγράφως, ή ηλεκτρονικά ή με κάθε άλλο πρόσφορο μέσο. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να διασφαλίζεται η μεταφορά της πληροφορίας πριν την τελική διάθεση του τροφίμου στον καταναλωτή.
Οι τρόποι πληροφόρησης του καταναλώτη
Ένας κατάλογος τρόπων επικοινωνίας των υποχρεωτικών ενδείξεων για ουσίες ή προϊόντα που προκαλούν αλλεργίες ή δυσανεξίες προς τον τελικό καταναλωτή είναι:
– Ετικέτες που συνοδεύουν το τρόφιμο.
– Αναγραφή των συστατικών που προκαλούν αλλεργίες και δυσανεξίες στους τιμοκαταλόγους της επιχείρησης.
– Πινακίδες σε εμφανές σημείο του καταστήματος που αναγράφουν τα περιεχόμενα συστατικά που προκαλούν αλλεργίες ή δυσανεξίες ανά είδος τροφίμου.
– Πινακίδες σε εμφανές σημείο του καταστήματος ή/και ένδειξη επί των τιμοκαταλόγων που να παραπέμπουν τις ευπαθείς ομάδες να συμβουλευτούν το εξειδικευμένο προσωπικό ή έντυπα/ηλεκτρονικά μέσα, εντός της επιχείρησης.
– Αναγραφή των συστατικών που προκαλούν αλλεργίες και δυσανεξίες σε έντυπο ή ηλεκτρονικό υλικό, άμεσα διαθέσιμο στον πελάτη.
Ποιές είναι οι ουσίες που πρέπει να αναγράφονται
Ο κατάλογος των ουσιών και προϊόντων οι οποίες, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 1169/2011, πρέπει να αναγράφονται υποχρεωτικά στην σήμανση τροφίμων λόγω της αλλεργιογόνου δράσης τους, περιλαμβάνει τις παρακάτω 14 ουσίες και προϊόντα:
– Δημητριακά που περιέχουν γλουτένη
– Καρκινοειδή (θαλασσινά με κέλυφος, π.χ καβούρια, γαρίδες, αστακοί) και προϊόντα τους
– Αυγά και προϊόντα με βάση τα αυγά
– Ψάρια και προϊόντα με βάση τα ψάρια
– Αραχίδες (αράπικα φιστίκια) και προϊόντα με βάση τις αραχίδες
– Σόγια και προϊόντα με βάση τη σόγια
– Γάλα και προϊόντα με βάση το γάλα
– Καρποί με κέλυφος (π.χ. αμύγδαλα, φουντούκια, καρύδια, κάσιους κτλ)
– Σέλινο και προϊόντα με βάση το σέλινο
– Σινάπι και προϊόντα με βάση το σινάπι
– Σπόροι σησαμιού και προϊόντα με βάση τους σπόρους σησαμιού
– Διοξείδιο του θείου (SO2) και θειώδεις ενώσεις
– Λούπινο και προϊόντα με βάση το λούπινο
– Μαλάκια και προϊόντα με βάση τα μαλάκια.
Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι περισσότερα από 170 τρόφιμα έχουν αξιολογηθεί ως δυνητικά αλλεργιογόνα, μόνο μερικά από αυτά προκαλούν τις περισσότερες αλλεργικές αντιδράσεις σε ευαίσθητα άτομα. Για σχεδόν δέκα χρόνια, εξειδικευμένοι εμπειρογνώμονες του διεθνούς ινστιτούτου φυσικών επιστημών ILSI, ανέπτυξαν ομάδες εργασίας με στόχο την ενημέρωση, την πρόληψη και τη διαχείριση των ενδεχόμενων κινδύνων που μπορούν να προκαλέσουν τα αλλεργιογόνα τρόφιμα στη δημόσια υγεία.
Όταν η συχνότητα των αλλεργικών αντιδράσεων από ορισμένα τρόφιμα αυξάνεται, οι ρυθμιστικές αρχές καλούνται να αποφασίσουν αν το τρόφιμο ή κάποιο συστατικό του αποτελεί απειλή για τη δημόσια υγεία και πρέπει να διαχειριστεί αναλόγως, όπως για παράδειγμα με τη θέσπιση υποχρεωτικής επισήμανσης. Απώτερος στόχος ήταν η ανάπτυξη αντικειμενικών κριτηρίων με τα οποία αξιολογείται κάθε πιθανώς αλλεργιογόνο συστατικό με την απαραίτητη συνέπεια, αντικειμενικότητα και διαφάνεια.
Πρόκληση αποτέλεσε η δημιουργία μιας βάσης δεδομένων με την αλλεργιογόνο δράση των τροφίμων καθώς και η ανάπτυξη μιας μεθόδου συσχετισμού της δράσης αυτής σε ένα ενιαίο σύστημα βαθμολόγησης ανάλογα με την επίδραση στην υγεία. Η όλη διαδικασία ήταν απαραίτητη για την πληρέστερη αξιολόγηση του κινδύνου από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς στον τομέα της προμήθειας τροφίμων. Σύμφωνα με διάφορες μελέτες που περιλαμβάνονται στο παραπάνω πλαίσιο αναπροσδιορίζεται η σημασία για τη δημόσια υγεία των αναδυόμενων αλλεργιογόνων συμπεριλαμβανομένων των ακτινιδίων, του μήλου και του ρυζιού.
Επιπλέον, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της συμβουλευτικής ομάδας των ενδιαφερομένων μερών της Ευρωπαϊκής αρχής για την ασφάλεια των τροφίμων (EFSA), για τους αναδυόμενους κινδύνους στα τρόφιμα, που δημοσιεύτηκε στις 26 Φεβρουαρίου, τα αλλεργιογόνα συστατικά αποτελούν αδιαμφισβήτητα ένα από τα πέντε κυριότερα ζητήματα προς αντιμετώπιση.
Ειδικότερα, στην παράγραφο 3.1.2 αναφέρονται οι παράγοντες σχετικά με τον διατροφικό κίνδυνο που διατρέχουν οι »αλλεργικοί» καταναλωτές λόγω ανεπαρκούς καθοδήγησης και μεθοδολογιών για την εγκαθίδρυση ασφαλών ανώτατων ορίων συγκέντρωσης. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα καταγεγραμμένα περιστατικά στο σύστημα RASFF η πλειονότητά τους οφείλεται στην παρουσία αδήλωτων αλλεργιογόνων ουσιών στην επισήμανση των τροφίμων (π.χ. πρόσφατο συμβάν με πρωτεΐνες φιστικιού-αμυγδάλου σε μπαχαρικά). Με κάποιο τεστ, ειδικά σχεδιασμένων δειγνατολειπτών έχετε τη δυνατότητα να ανινέχνευσετε την παρουσία ακόμη και χαμηλών επιπέδων αλλεργιογόνων συστατικών και γλουτένης.
επιμέλεια Ν.Ε.
