Η οικονομική κρίση των τελευταίων χρόνων έχει εντείνει δυστυχώς στη χώρα μας γενικά, αλλά και στη Θεσσαλονίκη ειδικότερα το φαινόμενο της αστεγίας. Στην προσπάθεια επίλυσης αυτού του συνεχώς διογκώμενου προβλήματος, από το Φεβρουάριο του 2013 με πρωτοβουλία του Δήμου Θεσσαλονίκης και τη σύμπραξη της ΑΡΣΙΣ-Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων, της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης PRAKSIS και του Ο.Κ.Α.Ν.Α ξεκίνησε τη λειτουργία του το Υπνωτήριο Αστέγων.
Το Υπνωτήριο στεγάστηκε αρχικά στο Φιλοξενείο του Παπαφείου Ιδρύματος. Από τα τέλη ωστόσο του Ιουλίου του ίδιου έτους, η λειτουργία της δομής εντάχθηκε στο πλαίσιο του συγχρηματοδοτούμενου από το Υπουργείο Εργασίας και την Ευρωπαϊκή Ένωση προγράμματος «Κοινωνικές Δομές Αντιμετώπισης της Φτώχειας στο Δήμο Θεσσαλονίκης» με δικαιούχο φορέα την ΑΡΣΙΣ και συμπράττοντες φορείς το Δήμο Θεσσαλονίκης και την Μ.Κ.Ο. PRAKSIS.
Η συγκεκριμένη σύμπραξη πέτυχε κι έτσι το Υπνωτήριο βρήκε καινούριο χώρο για τη στέγαση του σε κτίριο στην Ανδρέου Γεωργίου 13 (περιοχή Βίλκα), που παραχωρήθηκε στο Δήμο Θεσσαλονίκης από τη Φιλόπτωχο Αδελφότητα Ανδρών Θεσσαλονίκης, ενώ την ανακαίνιση και τον εξοπλισμό κάλυψε εξ ολοκλήρου το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Η εξέλιξη αυτή διευκόλυνε άμεσα την προσπάθεια να βελτιωθούν οι προδιαγραφές λειτουργίας της δομής.
Έτσι από τις 26 Ιουλίου του 2013 μέχρι και σήμερα, το Υπνωτήριο Αστέγων έχει φιλοξενήσει παρέχοντας τις υπηρεσίες του 1222 άτομα, εκ των οποίων 1149 ήταν άνδρες και 73 γυναίκες.
Όπως δήλωσαν στο Press724 η Σοφία Κραλίδου, κοινωνική λειτουργός της ΑΡΣΙΣ, και η Μαρία Τερζούδη, κοινωνική λειτουργός του Υπνωτηρίου, στόχος είναι η συγκεκριμένη δομή να αποτελεί συνοδοιπόρο των αστέγων, ένα «μπαστούνι» για να στηριχθούν στην προσπάθεια τους να ξεπεράσουν τις δυσκολίες με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωποι.
«Ο κόσμος πρέπει να κατανοήσει πως ο άστεγος δεν έχει το προφίλ ενός κακομοίρη ζητιάνου. Η οικονομική κρίση έχει δημιουργήσει τους νεοάστεγους, οι οποίοι είχαν ένα καλό πρώην κοινωνικό προφίλ, που μπορεί να έχουν μεταπτυχιακά, να είχαν επιχειρήσεις και λόγω των συνθηκών οδηγήθηκαν στην αστεγία», δήλωσε η κα. Κραλίδου.
Αυτή τη στιγμή το Υπνωτήριο Αστέγων έχει τη δυνατότητα να φιλοξενήσει καθημερινά 70 άτομα, ή και 90 σε περιπτώσεις κακών καιρικών συνθηκών, είτε έντονου ψύχους, είτε καύσωνα το καλοκαίρι.
Σύμφωνα με την κα. Τερζούδη οι προϋποθέσεις που πρέπει να καλύπτει κάποιος άστεγος για να φιλοξενηθεί στο Υπνωτήριο είναι να φέρει ψυχιατρική εκτίμηση ότι μπορεί να συνυπάρξει με άλλους χωρίς να γίνεται επικίνδυνος, δερματολογική εξέταση που θα αποδεικνύει πως δεν ασθενεί από κάποιο μεταδιδόμενο νόσημα, κάποιο έγγραφο που θα αποδεικνύει την ταυτότητα του και να συνεχίσει να λαμβάνει τυχόν φαρμακευτική αγωγή του. Για τα συγκεκριμένα έγγραφα παρουσιάζονται κάποιες δυσκολίες για την εξασφάλισή τους, λόγω των μεγάλων λιστών αναμονής για τις εξετάσεις, ωστόσο και από το Υπνωτήριο γίνονται οι αναγκαίες προσπάθειες ώστε να επιταχυνθούν οι συγκεκριμένες διαδικασίες, μέσω είτε φορέων του δημοσίου, είτε άλλων κοινωνικών φορέων.
Πέραν της φιλοξενίας το Υπνωτήριο παρέχει στους άστεγους τη δυνατότητα μπάνιου, παρέχει πρωινό και βραδινό, πλυντήρια για τα ρούχα τους και ψυχοκοινωνική υποστήριξη εργασιακή συμβουλευτική καθώς απώτερος στόχος είναι η επανένταξη στον κοινωνικό ιστό.
Το μέγιστο διάστημα φιλοξενίας ενός άστεγου είναι οι 6 μήνες, με τη σχετική ωστόσο ευελιξία, ενώ στεγάζονται αυτή τη στιγμή περίπου 40 άτομα.
Οι νέες εισαγωγές των αστέγων στο Υπνωτήριο γίνεται καθημερινά από τις 19:00 έως και τις 21:00. Κάθε άτομο που φιλοξενείται στο χώρο αποκτά μία κάρτα αστέγου με την οποία έχει τη δυνατότητα να λάβει το μεσημεριανό του γεύμα από τη Δομή Παροχής Συσσιτίου που βρίσκεται στην Ειρήνης 4.
Συγχρόνως το Ανοιχτό Κέντρο Ημερήσιας Υποδοχής Αστέγων αποτελεί παράλληλη δομή της PRAKSIS, που λειτουργεί καθημερινά από τις 9 π.μ. έως τις 9μ.μ σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο παρέχοντας κοινωνικές υπηρεσίες και δυνατότητα χρήσης λουτρού και πλυντηρίων. Οι φιλοξενούμενοι της δομής έχουν πρόσβαση και σε πρωτοβάθμια ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Η λειτουργία των δύο συγκεκριμένων κοινωνικών δομών προσφέρει τη δυνατότητα μιας ολιστικής προσέγγισης στο φαινόμενο της αστεγίας.
Ένα από τα προβλήματα, που μέχρι σήμερα δε έχει γίνει εφικτό να αντιμετωπιστούν ωστόσο είναι η πλήρης καταγραφή του άστεγου πληθυσμού στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Το βασικότερο εμπόδιο στην καταγραφή των αστέγων σε εθνικό επίπεδο αποτελεί η ισχύουσα νομοθεσία και συγκεκριμένα το άρθρο 29 του Ν4052/2012 (ΦΕΚ Α’41/01/03/2012) βάση του οποίου αναγνωρίζονται ως άστεγοι μόνο τα άτομα που διαμένουν νόμιμα στη χώρα, τα οποία στερούνται πρόσβασης ή έχουν επισφαλή πρόσβαση σε επαρκή ιδιόκτητη, ενοικιαζόμενη ή παραχωρημένη κατοικία που πληροί τις αναγκαίες τεχνικές προδιαγραφές και διαθέτει τις βασικές υπηρεσίες ύδρευσης και ηλεκτροδότησης.
Η νομοθεσία αυτή δεν αναγνωρίζει ως αστέγους άτομα που βρίσκονται στη χώρα και στερούνται νομιμοποιητικών εγγράφων, κυρίως δηλαδή άτομα προερχόμενα από τρίτες χώρες που εγκατέλειψαν τις εστίες τους λόγω οικονομικών συνθηκών, πολέμων, περιβαλλοντικών καταστροφών και είναι πρόσφυγες ή μετανάστες στην Ελλάδα
Οι περιπτώσεις αυτές αποτελούν ένα μεγάλο ποσοστό των ατόμων που προσεγγίζουν τις κοινωνικές υπηρεσίες με βασικό αίτημα την προσωρινή φιλοξενία τους, μέχρι τη διευθέτηση των εγγράφων τους ή την άτυπη έξοδο από τη χώρα. Ο αριθμός των ατόμων αυτών έχει αυξηθεί με την προσφυγική κρίση και την αναταραχή στη Συρία και τη Μέση Ανατολή, ενώ πέραν τη φιλοξενίας έχουν τη δυνατότητα και της νομικής υποστήριξης.
Ειδικότερα από τις 26/07/2013 μέχρι και τις 31/01/2015, το σύνολο των ατόμων που προέρχονται από άλλες χώρες και φιλοξενήθηκαν στο Υπνωτήριο είναι 184, εκ των οποίων 165 άνδρες και 19 γυναίκες. Οι άνθρωποι αυτοί προέρχονται κυρίως από χώρες όπως είναι η Συρία, το Αφγανιστάν, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Αλβανία, το Πακιστάν και η Αλγερία.
Η δυσκολία στην πληροφόρηση των αστέγων για το Υπνωτήριο και τις παροχές που μπορούν να έχουν μέσω αυτού αποτελεί ένα ακόμη βασικό πρόβλημα και για αυτόν το λόγο η ΑΡΣΙΣ απευθύνει έκκληση και στους πολίτες να πλησιάζουν του αστέγους ενημερώνοντας τους σχετικά, ή να επικοινωνούν με την ίδια τη δομή για την ύπαρξη αστέγων σε συγκεκριμένα σημεία στην πόλη.
Το σημείο δυστυχώς για το οποίο μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει καμία λύση είναι η πλήρης έλλειψη χώρου φιλοξενίας για οικογένειες. Το Υπνωτήριο έχει τη δυνατότητα φιλοξενίας για άτομα άνω των 18, με αποτέλεσμα οικογένειες που απευθύνονται σε αυτό να αναγκάζονται να χωριστούν, εκτός αν πρόκειται για άστεγους πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, για τους οποίους υπάρχει η σχετική δομή.
Παράλληλα όσοι πολίτες επιθυμούν μπορούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους εθελοντικά στο Υπνωτήριο, ή και σε κάποια άλλη δομή της ΑΡΣΙΣ, είτε να προσφέρουν ρουχισμό, τρόφιμα, ή οτιδήποτε μπορεί πλέον να μην τους φαίνεται χρήσιμο, αλλά να είναι αναγκαίο για κάποιον άλλο.
Αναγκαία είναι η αναφορά στο γεγονός πως εξαιρετικά χρήσιμη είναι ακόμα και η προσφορά εισιτηρίων του ΟΑΣΘ, καθώς η μετακίνηση και η πρόσβαση των αστέγων στα Μ.Μ.Μ. αποτελεί ένα εξίσου μεγάλο πρόβλημα.
Για την ολοκληρωμένη προσέγγιση και βοήθεια ενός άστεγου δεν αρκεί όμως η φιλοξενία του. Για το λόγο αυτό ο Δήμος Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με την ΑΡΣΙΣ και την PRAKSIS υλοποιεί το σχέδιο «Στέγαση και Επανένταξη για το δήμο Θεσσαλονίκης», στο οποίο έχουν ενταχθεί 40 άτομα/οικογένειες. Αυτή τη στιγμή το 100% των ωφελουμένων ζει ήδη στα σπίτια του ενώ περίπου το 20% έχει βρει εργασία.
Το πρόγραμμα «Στέγαση και Επανένταξη» » χρηματοδοτείται από πόρους της Γενικής Γραμματείας Πρόνοιας, του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης με Αρχή Διαχείρισης το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας και Ανθρώπινου Δυναμικού (ΕΙΕΑΔ). Έχει διάρκεια ένα έτος και στοχεύει στην άμεση μετάβαση σε αυτόνομες μορφές διαβίωσης. Ο συνολικός αριθμός των ατόμων που έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα πανελλαδικά ανέρχεται στους 1200.
Πιο συγκεκριμένα, το πρόγραμμα προσφέρει την κάλυψη ορισμένου ποσού ενοικίου, την κάλυψη των λογαριασμών ΔΕΚΟ καθώς επίσης και ένα ποσό για τη σίτιση και τις βασικές καθημερινές ανάγκες για δώδεκα μήνες.
Η ΑΡΣΙΣ συμμετέχει συγχρόνως και σε άλλα δύο σχέδια σε συνεργασία με το δήμο Νεάπολης – Συκεών, με τελικό δικαιούχο το δήμο Νεάπολης –Συκεών, στο οποίο έχουν ενταχθεί 20 άτομα, αλλά και σε συνεργασία με τους δήμους Παύλου Μελά, Αμπελοκήπων – Μενεμένης, Κορδελιού –Ευόσμου με τελικό δικαιούχο την ΑΡΣΙΣ, όπου έχουν ενταχθεί 15 άτομα.
Τέλος, από τον Ιούλιο του 2013 μέχρι και το Σεπτέμβριο του 2015 η χρηματοδότηση του Υπνωτηρίου γινόταν μέσω ΕΣΠΑ, ενώ πλέον γίνεται μέσω κρατικών πόρων.
Ρεπορτάζ: Κώστας Κόπτσιου
