Του Ιωάννη Ιωαννίδη, Καθηγητής Παθολογίας, Έρευνας, Πολιτικής Υγείας και Στατιστικής Πανεπιστημίου Stanford
Το 2060 ο πληθυσμός της Ελλάδας λόγω δημογραφικής γήρανσης θα έχει μειωθεί κατά 2 εκατομμύρια και θα αγγίζει τα 9 εκατομμύρια ψυχές. Μπορεί να καταπέσει και στα 6 εκατομμύρια, αν ενταθεί το πρόσφατο μεταναστευτικό ρεύμα ή αν υπάρξουν επιπρόσθετες καταστροφές. Το ποσοστό ατόμων άνω των 65 ετών από 21% σήμερα θα αυξηθεί σε 30% ή και 40% του πληθυσμού, αντίστοιχα. Oι πλήρως απασχολούμενοι θα αποτελούν λιγότερο από το ένα τέταρτο των κατοίκων.
Αν η χώρα εξακολουθεί να υφίσταται, το εμβαδόν ίσως έχει μειωθεί, π.χ. με παραχώρηση της Θράκης και αρκετών νησιών. Η εκχώρηση θα σερβιριστεί από τον τότε πρωθυπουργό ως κορυφαία επιτυχία που «ανοίγει καθαρό δρόμο διεξόδου». Η φιλοκυβερνητική τηλεόραση θα σχολιάζει σε πόσο σκληρές διαπραγματεύσεις αρίστευσε η κυβέρνηση και πόσο επιτυχημένα ξεφορτώθηκε το άχρηστο βάρος. Ουφ! Οι αντιπολιτευόμενοι θα δηλώνουν ότι η κυβέρνηση «πέρασε πάλι κάτω από τον πήχυ», ενώ είχε μοναδική ευκαιρία να ξεφορτωθεί τουλάχιστον άλλα δέκα ευμεγέθη νησιά. Άνετα. Θα ζητούν επειγόντως εκλογές για να ξεπουλήσουν γρηγορότερα.
Παράλληλα, περισσότερο αθόρυβα, αλλά πιο σίγουρα, το εμβαδόν της χώρας θα μειώνεται από την ανύψωση της στάθμης της θάλασσας λόγω κλιματικής αλλαγής. Κάποιες από τις αγαπημένες μας παραλίες θα έχουν καλυφθεί το 2060. Θα έχουν προκύψει άλλες παραλίες σε μέχρι πρότινος στεριανές και νυν υποβρύχιες περιοχές. Ο καιρός θα χαρακτηρίζεται από περισσότερα ακραία φαινόμενα με συχνότερες θεομηνίες. Αρκετές εκτάσεις θα έχουν υποστεί ερημοποίηση λόγω κλιματικών συνθηκών και εγκατάλειψης.
Η Ελλάδα θα παραμένει (σε καιρούς ειρήνης τουλάχιστον) σημαντικός τουριστικός προορισμός. Ο αριθμός επισκεπτών μπορεί να έχει υπερδιπλασιαστεί σε 60 εκατομμύρια τουρίστες το χρόνο. Η συγκέντρωση τουριστών θα είναι πρόδηλη σε δημοφιλείς περιοχές, ενώ μη τουριστικές περιοχές θα μαραζώσουν. Ένας στους τέσσερις μικρούς οικισμούς που κατοικούνται σήμερα θα έχει σβήσει. Αρκετά νησιά που κατοικούνται σήμερα θα είναι ακατοίκητα ερημονήσια το 2060. Οι διαφημιστικές καμπάνιες θα προωθούν ως τουριστικό προϊόν ερημιά και γαλήνη. Δυνατά μας ατού: ερείπια και άμμος.
Το συνολικό ΑΕΠ της χώρας ίσως θα κατορθώσει να παραμένει σχετικά σταθερό πλέον. Όμως, αν το ΑΕΠ της υφηλίου αυξηθεί με τους συνηθισμένους ρυθμούς στο ίδιο διάστημα, το ΑΕΠ μας δε θα αντιπροσωπεύει το 2060 ούτε το 0,1% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Δηλαδή, υποχώρηση 10 φορές σε σχέση με το 2005. Με άλλα λόγια, οικονομικά η Ελλάδα θα είναι δέκα φορές μικρότερη σε διεθνές μέγεθος από ότι ήταν το 2005. Ο τουρισμός θα συνεισφέρει άμεσα ή έμμεσα το 50% του ΑΕΠ και της συνολικής απασχόλησης.
Ακόμα κι αν το κράτος υπάρχει στα χαρτιά, θα θυμίζει λιγότερο κράτος και περισσότερο αλυσίδα ξενοδοχείων που δεσμεύτηκε μακροχρόνια από διεθνές πρακτορείο σε εξευτελιστική προσφορά. Η κρατική περιουσία και τα σημαντικότερα ιδιωτικά φιλέτα ακινήτων θα έχουν διαμοιραστεί κυρίως σε Κινέζους, Άραβες και Τούρκους και λιγότερο σε Ευρωπαίους. Ο δημόσιος τομέας (αν υπάρχει κράτος) θα έχει συρρικνωθεί σε περίπου 200.000 άτομα, κυρίως αστυνομικές και στρατιωτικές δυνάμεις. Οι αστυνομικές δυνάμεις θα χρησιμοποιούνται κυρίως στην προστασία ισχυρών ατόμων, συναφών στόχων και μεγάλων θερέτρων αναψυχής παρά για προστασία των γηγενών.
Εκτός από τα τουριστικά, επαγγέλματα που θα γνωρίζουν άνθηση θα είναι η ιδιωτική φρούρηση, η ερωτική συνοδεία, τα τυχερά παιχνίδια και η διακίνηση ναρκωτικών. Ο δείκτης Gini (δείκτης ανισότητας) θα έχει επιδεινωθεί. Το 1% των πιο πλούσιων θα συσσωρεύουν το 80% του συνολικού πλούτου (διαθέτουν ήδη περίπου το 60% σήμερα).
Πολλές υποβαθμισμένες αστικές περιοχές θα έχουν ουσιαστικά αυτονομηθεί με μικρή δυνατότητα επιβολής της κρατικής δημόσιας τάξης. Το επίπεδο ζωής στα αστικά κρατίδια θα αντιστοιχεί σε βραζιλιάνικες φαβέλες. Ικανό μέρος του πληθυσμού θα γκετοποιηθεί εκεί.
Τα ελληνικά θα συνεχίζουν να ομιλούνται από μερικούς κατοίκους, αλλά σπάνια στις τουριστικές περιοχές με την πιο ανθηρή οικονομία και γκλαμουριά. Στα γκέτο θα έχει κυριαρχήσει μια υβριδική αργκό με λιγότερες από 30% των λέξεων να έχουν ελληνική ρίζα. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα μιλούν με λεξιλόγιο μικρότερο από δυο χιλιάδες λέξεις (από τις περίπου μισό εκατομμύριο που είναι διαθέσιμες). Περίπου 1% του πληθυσμού θα μπορεί να διαβάσει Παπαδιαμάντη. Λιγότερο από 0,1% θα καταφέρνει να διαβάσει Πλάτωνα.
Κανένα τοπικό πανεπιστήμιο δε θα κατατάσσεται στα κορυφαία 500 των κύριων διεθνών κατατάξεων. Επί πολλά χρόνια (όπως και τη χρονιά που πέρασε), καμία από τις 500 επιστημονικές δημοσιεύσεις με τη μεγαλύτερη απήχηση κάθε έτους δε θα έχει πρώτο συγγραφέα από την Ελλάδα. Ίσως έχει προκύψει ικανός αριθμός ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων με κερδοσκοπικό χαρακτήρα, ελκυστικές ιστοσελίδες και πρακτικά μηδενικό επιστημονικό έργο. Δημόσια πανεπιστήμια δωρεάν παιδείας θα έχουν κλείσει ή θα εξακολουθούν να φυτοζωούν κατ’ όνομα. Η ακίνητη περιουσία τους συχνά θα έχει απαλλοτριωθεί σε ιδιώτες για ψιχία. Οι πλέον τυχερές πρώην πανεπιστημιουπόλεις θα έχουν ίσως μετατραπεί σε ξενοδοχειακές μονάδες, κέντρα ομορφιάς, μασάζ και λασποθεραπείας. Άλλες θα έχουν ίσως γίνει κτηνοτροφικές μονάδες και θα παράγουν γιαούρτι (δεν είμαι βέβαιος για τυρί-φέτα). Οι λιγότερο τυχερές εγκαταστάσεις θα παραμένουν άγονες εκτάσεις με κτίρια-φαντάσματα όπως το Ελληνικό ή η Αμμόχωστος. Κατά καιρούς θα εκτοπίζονται εκεί διάφοροι ανεπιθύμητοι.
Το εκπαιδευτικό σύστημα στην πρωτοβάθμια και μέση εκπαίδευση θα διασφαλίζει ότι το ποσοστό των πολιτών που θα ξέρει ποιος ήταν ο Ηράκλειτος, ή που θα καταλαβαίνει πώς ακριβώς λειτουργεί το εκλογικό σύστημα ή θα κατανοεί ποιες είναι οι πιθανότητες σοβαρών παρενεργειών από ένα φάρμακο θα παραμένει με ασφάλεια κάτω από 20%.
Οι υπηρεσίες υγείας θα παρέχονται σχεδόν αποκλειστικά από τον ιδιωτικό τομέα. Η ιατρική φροντίδα θα στηρίζεται στην πανάρχαια διδαχή: γδύσε-πλήρως-τον-ασθενή. Πρόσβαση σε περίθαλψη αξιοπρεπούς επιπέδου θα έχει μόνο μια μειοψηφία. Ίσως να διατηρούνται μερικές δομές δημόσιας υγείας ώστε να αποφεύγονται χτυπητά προβλήματα στον τουρισμό. Με αισιόδοξες προβλέψεις, το προσδόκιμο επιβίωσης των κατοίκων δε θα μειωθεί αισθητά, αλλά θα υποχωρήσει κατά περίπου 50 θέσεις στη σχετική παγκόσμια κατάταξη, λόγω μεγαλύτερης βελτίωσης σε άλλες χώρες. Με απαισιόδοξες προβλέψεις (πόλεμος, γενικευμένη βία ή σοβιετικού τύπου κατάρρευση), δε μιλάμε για προσδόκιμο επιβίωσης, αλλά για ο σώζων εαυτόν σωθείτω.
Το κράτος (αν υπάρχει) εδώ και πολλά χρόνια θα έχει φυσικά σταματήσει να χορηγεί συντάξεις και προνοιακή κάλυψη. Αυτά θα έχουν περάσει αποκλειστικά σε ιδιωτικούς ασφαλιστικούς φορείς για όσους τυχερούς.
Η αλληλοεπικάλυψη μέσων μαζικής ενημέρωσης, μεγάλων αθλητικών ομάδων και πολιτικής θα είναι ολοκληρωτική. Όχι απλώς δε θα συγκαλύπτεται και δε θα αμφισβητείται, αλλά θα χειροκροτείται ως σημάδι υγιούς αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και ηγετικής πυγμής. Η ευχερής μετακίνηση ισχυρών ανδρών ανάμεσα σε αυτούς τους θεσμούς θα είναι ο κανόνας. Π.χ. συνήθως ιδιοκτήτης ΜΜΕ θα είναι και ιδιοκτήτης μεγάλης ομάδας, και θα γίνεται υπουργός ή πρωθυπουργός. Είτε ταυτόχρονα είτε σε διαφορετικές φάσεις της καριέρας του.
Το 2060 ο πληθυσμός της Ελλάδας λόγω δημογραφικής γήρανσης θα έχει μειωθεί κατά 2 εκατομμύρια και θα αγγίζει τα 9 εκατομμύρια ψυχές. Μπορεί να καταπέσει και στα 6 εκατομμύρια, αν ενταθεί το πρόσφατο μεταναστευτικό ρεύμα ή αν υπάρξουν επιπρόσθετες καταστροφές.
Ελάχιστοι Έλληνες θα έχουν διεθνή αναγνωρισιμότητα. Ενίοτε κάποιος ποδοσφαιριστής ή μπασκετμπολίστας θα σπάει το τοπικό φράγμα δημοσιότητας. Και σήμερα εξάλλου γίνονται ινδάλματα αξιόλογοι αθλητές από άλλως αγνοούμενες χώρες.
Η ακριβής πολιτική εξέλιξη είναι αδύνατο να προβλεφθεί ως προς τις λεπτομέρειες των εναλλασσόμενων προσώπων, αλλά έχει μικρή σημασία. Μάλλον τόσο ο σημερινός πρωθυπουργός όσο και ο σημερινός αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης μέχρι το 2060 θα έχουν απολαύσει αρκετά χρόνια πρωθυπουργίας ο καθένας. Μάλλον θα έχουν διατελέσει και πρόεδροι δημοκρατίας για 5-10 χρόνια έκαστος. Αν τους χρειαστεί, δεν αποκλείεται σε κάποια φάση να έχουν συγκυβερνήσει, αποδίδοντας συχνές εγκάρδιες φιλοφροσύνεις μεταξύ τους. Ανάμεσα στους άλλους (εξίσου ασήμαντους) πρωθυπουργούς της περιόδου 2017-2060 πιθανόν να συμπεριλαμβάνονται κάποιος βιβλιοπώλης και 2-3 ιδιοκτήτες ποδοσφαιρικών συλλόγων.
Οι πλατείες και οι δρόμοι θα φέρουν τα ονόματα εκατοντάδων σημερινών ισχυρών ανδρών που χάλκευσαν με λόγο και έργο την πρόσφατη ελληνική ιστορία. Το σπίτι μου, αν υπάρχει ακόμα, δε θα βρίσκεται πλέον στην οδό Κολοκοτρώνη. Ο δρόμος θα έχει μετονομαστεί προς τιμήν κάποιου νεόκοπου. Μπορεί να λέγεται ακόμα και Λεωφόρος Μπέου. Όπως και να’ χει, το νέο της όνομα φοβάμαι πως θα θυμίζει βελάσματα προβάτων.
Μπορεί να είναι λάθος οι προβλέψεις; Αρκετά από τα παραπάνω δεν είναι προβλέψεις, γιατί συμβαίνουν ήδη. Όμως, φυσικά, προβλέψεις μπορεί να είναι λανθασμένες. Η πραγματικότητα στο μέλλον μπορεί να είναι πολύ χειρότερη. Μπορεί να είναι καλύτερη; Υπάρχει περιθώριο να γίνει κάποιο θαύμα, να εκπληρωθεί κάποια τρανταχτή προφητεία; Αντί για απάντηση, αλλάζω την ερώτηση: Υπάρχει περιθώριο να σεβαστούμε το ταλέντο και τον τίμιο μόχθο, να αποδεχτούμε την ευκαιρία της καινοτομίας, να πιστέψουμε στο θαύμα της ανθρώπινης λογικής και στην προφητεία της σοβαρότητας;
