Ανάρτηση Ευ. Βενιζέλου με αφορμή τις προτάσεις του Υπ. Παιδείας
Κάποτε το πανεπιστημιακό άσυλο ως θεσμική εγγύηση της ακαδημαϊκής ελευθερίας, δηλαδή της ελευθερίας της έρευνας και της διδασκαλίας ως ειδικότερη όψη της ελευθερίας του λόγου και της ελεύθερης κίνησης των ιδεών, είχε νόημα. Δυστυχώς σταδιακά το πανεπιστημιακό άσυλο εκφυλίστηκε σε άλλοθι που υπέθαλψε τη συμβολική και υλική βία στους πανεπιστημιακούς χώρους. Επιπλέον κατέστησε ορισμένους πανεπιστημιακούς χώρους ορμητήρια για την άσκηση οργανωμένων μορφών κοινωνικής και πολιτικής βίας. Το πρόβλημα εδώ και δεκαετίες δεν είναι η αποτροπή της κρατικής βίας στο όνομα της ακαδημαϊκής ελευθερίας, αλλά το τελείως αντίστροφο: η προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας από την ενδοπανεπιστημιακή βία ή την ελεύθερα εισαγόμενη στους πανεπιστημιακούς χώρους βία που ασκούν οργανωμένες ομάδες. Το έρεισμα του πανεπιστημιακού ασύλου στο άρθρο 16 του Συντάγματος και την προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας έχει πλήρως απωλεσθεί. Συχνά, είτε το ομολογούν είτε όχι, ελληνικά ΑΕΙ οργανώνουν σημαντικές εκδηλώσεις ( από συνοδούς πρυτάνεων μέχρι αναγορεύσεις επίτιμων διδακτόρων) εκτός πανεπιστημιακών χώρων για λόγους ασφαλείας, δηλαδή για να προστατευθεί η ελευθερία του λόγου και η ακαδημαϊκή ελευθερία.
Συνεπώς οι σκέψεις για επαναφορά των παλιών διατάξεων περί πανεπιστημιακού ασύλου προσκρούουν πλέον στον πυρήνα της συνταγματικά προστατευόμενης ακαδημαϊκής ελευθερίας.
Η κυοφορούμενη νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργείου Παιδείας περιλαμβάνει όμως και την επιστροφή στις «συμμετοχικές» αντιλήψεις της πρώτης περιόδου της μεταπολίτευσης ως προς τον τρόπο συγκρότησης και λειτουργίας του «πανεπιστημίου των ομάδων» που παρά τις αναφορές στην έννοια της ακαδημαϊκής κοινότητας και στις μεσαιωνικές απαρχές του ευρωπαϊκού πανεπιστημίου, οδήγησαν κατ´ αποτέλεσμα στην ακραία κομματικοποίηση του πανεπιστημιακού γίγνεσθαι και στον ευτελισμό πολλών ακαδημαϊκών διαδικασιών. Θεμελιώδης προϋπόθεση για τη στοιχειώδη αναβάθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι τώρα η απελευθέρωση των ΑΕΙ από τον εναγκαλισμό των κομμάτων. Η πλήρης απόσυρση των κομματικών παρατάξεων από τα πανεπιστήμια είναι όρος επιβίωσης για αυτά. Όρος επιβίωσης είναι επίσης η εισαγωγή, διατήρηση και ενίσχυση θεσμών ακαδημαϊκής διοίκησης που εναρμονίζονται με τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές και αυξάνουν το κύρος και την ερευνητική και διδακτική ανταγωνιστικότητα των ελληνικών ΑΕΙ.
Η προηγούμενη παρατήρηση αφορά και όλες τις μίζερες γραφειοκρατικές παρεμβάσεις σε σχέση με την έρευνα και τις μεταπτυχιακές σπουδές. Προφανώς πρέπει να υπάρχουν αυστηρές προϋποθέσεις διαφάνειας. Προφανώς πρέπει να υπάρχει μέριμνα για τη γενναία ενίσχυση των μεταπτυχιακών φοιτητριών / φοιτητών που δεν διαθέτουν τα οικονομικά μέσα. Αλλά από εκεί και πέρα μόνο η αντιγραφειοκρατική και μη κρατικιστική λειτουργία των ίδιων των πανεπιστημίων με όρους διεθνούς ερευνητικής και διδακτικής αξιοπιστίας μπορεί να μας προετοιμάσει ως χώρα για τη διασταύρωση με την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, να συγκρατήσει το διανοητικό κεφάλαιο που διαθέτει η Ελλάδα και να ανοίξει τα ελληνικά ΑΕΙ στο διεθνές πεδίο των ερευνητικών συνεργασιών και της ζήτησης για σπουδές.
Η πορεία της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της έρευνας προδικάζει θετικά ή αρνητικά την πορεία της χώρας προς τη μεταμνημονιακή εποχή, τη δυνατότητα της να ανακτήσει το χαμένο έδαφος και το χαμένο χρόνο, την επιδίωξή της να καταστεί ξανά μια κανονική και ισότιμη ευρωπαϊκή χώρα. Δεν πρέπει να συντελεστεί η επαπειλούμενη οπισθοχώρηση. Τουλάχιστον όχι αυτή.
